Къахет

Къахет
	Регион
Къахет
	гуырдз. კახეთის მხარე
	41°45′00″ с. ш. 45°43′00″ в. д.HGЯO
Паддзахад	Гуырдзыстон
Админ. центр	Телау
Сæргълæууæг	Гиорги Аладашвили[d]
Истори æмæ географи
Бындурæвæрды датæ	1995
Фæзуат	11 309,5 км²;
Сахатон таг	+4
Цæрджытæ
Цæрджытæ	▼309 600 ад. (2021);
Цифрон идентификатортæ
Код ISO 3166-2	GE-KA
	Официалон сайт(гуырдз.)(англ.)
	Викикъæбицы медиа

Къахет^[1] (гуырдз. კახეთი [kʼɑxɛtʰi]) у административон регион æмæ историон бæстæ Скæсæн Гуырдзыстоны, Иор æмæ Алазаны доны уæлкæлæнтты. Йæ сæйраг сахар у Телау.

Истори

VIII æнусы онг уыди Картлийы паддзахады. XIII æнусæй бацыд Гуырдзыйы паддзахадмæ. XV æнусы дыккаг æрдæгæй уым равзæрди Къахеты паддзахад. 1762-æм азæй уыди Картли-Къахеты паддзахады. 1801-æм азы бацыд Уæрæсейы империмæ.

Цæрджытæ

Цæрынц дзы гуырдзиæгтæ, ирæттæ, цæцæйнæгтæ, азербайджайнæгтæ æмæ æндæр адæмыхаттытæ. Къахеты дыууæ хъæуы — Ульяновкæ æмæ Свободное — цæрынц Гуырдзыстоны малакантæй фылдæр хай^[2].

Къахеты чысылдæр адæмтæ арæх хъаст кæнынц, уыдонмæ паддзахад æмæ сæ алфамбылай цæрджытæ хъомыс кæй дарынц, уый тыххæй^[3]^[4].

Экономикæ

Хъæууон хæдзарад

Къахеты экономикæйы ахсджиагдæр къабаз у хъæууон хæдзарад. Уый у бынæттон цæрджыты æфтиæгты сæйраг гуырæн^[5]. Хъæууон хæдзарад бынæттон индустримæ дæтты хомаг дæр.

Къахет радихгæнæн ис дыууæ физикон-географион регионыл:

Мидæггаг Къахет (гуырдз. შიდა კახეთი) — размæцыд къабæзты дзы сты сæнæфсиргуыст, хоры культурæтæ, дыргъгуыст æмæ фосдарын Алазаны комы.
Æддаг Къахет (гуырдз. გარე კახეთი) — уым дæр иуæй-иу ран кæнынц сæнæфсир æмæ дыргъты куыст, садзынц æхсынæн (сонхура), мæнæу æмæ нартхор Иорийы цæугæдоны былтыл.

Хъæууон хæдзарады сæйраг къабаз у сæнæфсиры æмæ сæндуцыны куыст. Гуырдзыстоны æппæт сæнæфсирдæтты фæзуатæй йе ’рдæг у Къахеты сæнæфсидæттæ^[5]. Æрвылаз Къахеты æмбырд кæнынц сæнæфсир 120—150 мин тоннæйы.

Къахеты регионы ма садзынц мæнæу, нартхор æмæ хъæбæрхор. Афæдзмæ сæ иумæйаг тыллæг у 120—160 мин тоннæйы. Сонхурайы тыллæджы фылдæр хай æмбырд кæнынц Дедоплисцкаройы районы.

Къахеты хорз рæгъæд кæнынц алтъами, чылауи, æрыскъæф æмæ æндæр дыргътæ. Аслам дыргътæ сты дыргъгуысты индустрийы бындур.

Регионы ис хорз хизæнуæттæ дæр.

Транспорт

Къахеты ис дыууæ сæйраг транспортон магистралы: æфсæнвæндаг æмæ автомобилон фæндаг. Уыдон цæуынц Гуырдзыстоны центрæй Азербайджанмæ. Паддзахадон нысаниуæджы фæндæгты дæргъ у 580 километры. Паддзахæдты ’хсæн чи цæуынц, ахæм фæндæгты дæргъ у 120 км. Афсæнвæндаджы дæргъ у 150 км.

Уыимæ ма Къахеты ис 6 аэродромы, фæлæ уыдонæй кусы æрмæст иу — Телауы чи у, уый.

Электрон тых

Регионы алы цæрæнуæты дæр ис электрон тых, æхсæв-бонæй. Иу боны дæргъы исынц 18-20 мегаватты.

Къахеты кусынц цыппар гидроэлектростанцæйы. Уыдонæй ногдæр æмæ стырдæр у Хадоры ГЭС, йæ генераци у 25 мегаватты бæрц. Хадоры гидроэлектростанцæ скуыста 2004-æм азы китайаг инвестициты фæрцы^[6].

Административон дих

Муниципалитет	Фæзуат, км²	Цæрджытæ (2002)	Цæрджытæ (2014)^[7]	Цæрджытæ (2018)	Административон центр
Ахметъайы	2207	41 641	31 461	30 193	Ахметъа
Гурджааны	846	72 618	54 337	53 104	Гурджаан
Дедоплисцъхъаройы	2529	30 811	21 221	21 069	Дедоплисцъхъаро
Лагодехы	890	51 066	41 678	41 402	Лагодех
Сагареджойы	1491	59 212	51 761	52 251	Сагареджо
Сигънахы	1252	43 587	29 948	29 724	Сигънах
Телауы	1095	70 589	58 350	56 663	Телау
Хъуарелы	1001	37 658	29 827	30 275	Хъуарел

Сахартæ æмæ хъæутæ

Къахеты ис 10 сахары:

Кæс ноджы

Къахеты ирæттæ

Æддаг æрмæг

Къахеты администрацийы сайт (гуырдз.), (англ.)

Фиппаинæгтæ

↑ Русско-Осетинский словарь. Составил В.И. Абаев. 25.000 слов. Государственное издательство иностранных и национальных словарей. Москва, 1950
↑ Благовест-Инфо. 25.02.2009
↑ Сегодня.ру. В Грузии новый приступ шовинистической истерики (уырыс.)
↑ Day.Az: Дашгын Гюльмамедов: «Преступный и шовинистический режим Саакашвили всячески пытается скрыть следы «тихого геноцида» азербайджанцев» (уырыс.)
↑ ^5,0 ^5,1 Къахеты администрацийы сайт. Kakheti Region. Economy Архивгонд æрцыдис 21 июлы 2011 азы. (англ.)
↑ РИА Новости. Саакашвили открыл ГЭС в Панкисском ущелье, построенную на китайские деньги Архивгонд æрцыдис 20 январы 2016 азы. (уырыс.)
↑ Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information). 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS(англ.)(æнæбаххæсгæ æрвитæн). Национальная статистическая служба Грузии. Датæ: 2016-æм азы 28 апрелы. Архив 2016-æм азы 8 августы.

Ацы уац Гуырдзыстоны тыххæй къæртт у, ома æрдæгцæттæ.
Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн.

[1] Русско-Осетинский словарь. Составил В.И. Абаев. 25.000 слов. Государственное издательство иностранных и национальных словарей. Москва, 1950

[blagovest-2] Благовест-Инфо. 25.02.2009

[3] Сегодня.ру. В Грузии новый приступ шовинистической истерики (уырыс.)

[4] Day.Az: Дашгын Гюльмамедов: «Преступный и шовинистический режим Саакашвили всячески пытается скрыть следы «тихого геноцида» азербайджанцев» (уырыс.)

[eco-5] 5,0 ^5,1 Къахеты администрацийы сайт. Kakheti Region. Economy Архивгонд æрцыдис 21 июлы 2011 азы. (англ.)

[6] РИА Новости. Саакашвили открыл ГЭС в Панкисском ущелье, построенную на китайские деньги Архивгонд æрцыдис 20 январы 2016 азы. (уырыс.)

[Перепись2014-7] Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information). 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS(англ.)(æнæбаххæсгæ æрвитæн). Национальная статистическая служба Грузии. Датæ: 2016-æм азы 28 апрелы. Архив 2016-æм азы 8 августы.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]