Ортега, Даниэль

Даниэль Ортега Сааведра
исп. José Daniel Ortega Saavedra
Никарагуæйы 33-æм президент
2007 азы 10 январы — ныр дæр у
Раздæр чи уыд	Энрике Хосе Боланьос Гейер
29-æм Никарагуæйы президент
1985 азы 10 январы — 1990 азы 25 апрелы
Раздæр чи уыд	Анастасио Сомоса Дебайле
Фæстæдæр	Виолетæ Чаморро
Никарагуæйы паддзахады хицау
1981 азы 4 мартъийы — 1985 азы 10 январы
Раздæр чи уыд	Анастасио Сомоса Дебайле
Фæстæдæр	президенты бынатмæ бацыди
Райгуырдис	1945-æм азы 11 ноябры(1945-11-11)[…] (79 азы) Ла-Либертад[d], Чонталес, Никарагуæ
Фыд	Даниэль Ортега
Мад	Лидия Сааведрæ
Æмкъай	Росарио Мурильо
Сывæллæттæ	Camila Ortega Murillo[d]
Парти	СФНО (1962 азæй)
Ахуырад	Адæмты хæлардзинады университет[d]
Дин	католик
Къухæрфыст
Хорзæхтæ	международная премия в области прав человека имени Каддафи[d]
Тохтæ	Сандинистты революци[d]
Викикъæбицы медиа

Хосе Даниэль Ортега Сааведра (исп. José Daniel Ortega Saavedra) у Никарагуæйы политик, 1979-æм азы Сандинистон революцийы фæтæгтæй иу. 1985—1990-æм азты уыди Никарагуæйы президент. 2006-æм азы ноябры Ортегайы ногæй равзæрстой паддзахады президентæй.

Йæ цардвæндаг йæ райгуырдæй йæ лæппуйæ бæнтæм

Даниэль Ортега райгуырдис 1945-æм азы Никарагуæйы чысыл сахар Ла-Либертады интеллегентон бинонты ’хсæн. Йæ фыд Даниэль Ортега æмæ йæ мад Лидия Сааведра уыдысты режимы ныхмæлæуджытæ, йæ мад ахæстоны дæр фæбадти, уымæн уарзоны фæстæджытæ кæй разындысты, æмæ уый тыххæй — пъæлицæмæ гæсгæ уыдон уыдысты шифврокæгонд политикон директивæтæ.

Астæуккаг скъола фæуыны фæстæ Даниэль барад ахуыр кодта авторитетджын Центронамерикаг университеты сахар Манагуæйы. Революцион куыст кæнын райдыдта фынддæс азы йыл куы цыдис, уæд. Уæд ма йæ фыццаг хатт æрцахстой Сомосаты режимы сусæг пъæлицæйы кусджытæ (1960-æм азы ноябры). 1962-æм азы Даниэль бацыди Национ Ссæрибары Сандинистон Фронты рæнхъытæм.

Революцийы фæуæлахизы онг

1963-æм азы декабры Ортегайы æрцахстой Гватемалæйы æмæ сдепортаци кодтой Никарагуæмæ. 1965-æм азæй 20-аздзыд Даниэль Ортега бацыди Фронты Национ разамынды скондмæ. 1966—1967-æм азты уыди Фронты командæгæнæг. Архайдта, 1967-æм азы 23-æм октябры кæй саразтой, æмæ Сомосайы «Национ гварди»-йы разамонджытæй иу — Г. Лакайо — кæм фæмарди, уыцы теракты.

1967-æм азы 18-æм ноябры Ортега ахст æрцыд æмæ 7 азы дæргъы фæбадти ахæстон «Типитапе»-йы карз уавæрты, уый Банк-оф-Америкæ хайады стигъджыты ’хсæн кæй уыд, æмæ уый тыххæй. 1974-æм азы 3-æм декабры Фронты æдгæрзтæ акцийы руаджы суæгъд æмæ араст ис Кубæмæ. 1976-æм азы æнæзакъонæй фæстæмæ æрцыди Никарагуæмæ æмæ режим Сомосайы ныхмæ, бæстæйы иуæй-иу районты цы тох уыди, уый сæргъы æрлæууыди. 1979-æм азы сси Наци сæндидзын кæныны хицауады (правительство Национального возрождения) разамынддæттæг советы уæнг.

Сомоса раппарыны фæстæ

Сандинистон революци куы фæуæлахиз, уæд Ортега æрлæууыдис Нацийы рацарæзты хицауады сæргъы. 1980-æм азæй, Советон Цæдис æмæ Кубæйы æххуысæй, хицауад райдыдта Никарагуæйы аразын социализм. ССР Цæдисæй Даниэль Ортега райста 50 танчы (Т-54), 125 милуан доллæры. Уымæй уæлдай ма Советон Цæдис баххуыс кодта сандинисттæн дипломатон æгъдауæй, стæй æрбарвыста 250 æфсæддон уынаффæгæнæджы. 1981-æм азы мартъийы Даниэль Ортегайы равзæрстой Фронты Разамынддæттæг советы координаторæй. 1982-æм азы, АИШ-ы æххуысæй антисандинистон партизанты архайд кæй фæактивондæр ис, уый охыл Ортегайы хицауад бæстæйы сфидар кодта, 1988-æм азы онг йæ тыхы чи уыди, ахæм сæрмагонд уавæр (чрезвычайное положение).

Ортега — Никарагуæйы президент

1984-æм азы ноябры Ортега æвзæрст æрцыд Никарагуæйы президентæй æмæ 1985-æм азы 10-æм январы официалон æгъдауæй райдыдта кусын йæ ног бынаты. 1987-æм азы Ортегайы хицауад, бæстæйы экономикон уавæр кæй фæцудыдта, уый охыл дзæвгар фæцыбыр кодта социалон программæтæ. 1989-æм азы февралы-мартъийы, советон æххуыс Никарагуæйæн кæй бамынæг ис, уый охыл сандинистон хицауадæн бахъуыди агуырын, мидхæст чи баурома, ахæм мадзæлттæ, æмæ уымæн скодта къорд демократон реформæйы æмæ 1990-æм азы февралмæ снысан кодта президентон æмæ парламентон æвзæрстытæ. 1990-æм азы 25-æм февралы цы æвзæрстытæ уыди, уым Национ оппозицийы Цæдисы партиты блок, Виолетæ Чаморройы разамындæй, фæуæлахиз сты сандинисттыл. Чаморро райста хъæлæсты 55%, Ортега та — 40%. Æвзæрстыты дыууæ мæйы фæстæ, 25-æм апрелы, Даниэль Ортега суæгъд кодта йæ бынат Виолетæ Чаморройæн.

Сандинисттæ куы фæхæрд сты, уæд Ортега загъта, разы кæй баззади, «сандинистон революци советон æмæ кубæйаг модельты механикон халдих» кæй нæ фæци, æмæ «бæстæ сæндидзын æмæ райрæзын кæнынæн, стæй сæхсæнадонгæнинаг хæзнатæ саразынæн æмхæццæ экономикæ æмæ политикон плюрализмæй» кæй спайда кодта.

Даниэль Ортега архайдта 1996-æм æмæ 2002-æм азты президентон æвзæрстыты фæлæ дыууæ хатты дæр фæхæрд ис рахизонты кандидаттæн. 2002-æм азы æвзæрстагъоммæйы кампанийы хорзыл банымадта хицæн сæрмæмулк (частная собственность) æмæ егъау капиталмæ, æмæ расидти: «Мæ зондахаст фендæрхуызон æмæ мæ ивгъуыд мын зонды хос фæцис. ... Команданте Ортега нал ис».

Бинонтæ

30 азæй фылдæр Ортега æмæ поэтессæ Росарио Мурильо цæрынц иумæ. Росарио кæддæр уыди Никарагуæйы культурæйы министр. Лæг æмæ усæн ис æртæ иумæйаг сывæллоны æмæ, Росарио æндæр лæгæй кæй ныййардта, уыцы чызг. 2005-æм азы сентябры Ортега æмæ Мурильо дины æгъдауæй сфидар кодтой сæ ахастытæ.

2006-æм азы фæстæйы период

Даниэль Ортега 2006-æм азы 5 ноябры Никарагуæйы президентон æвзæрстыты райста хъæлæсты 38% æмæ сси бæстæйы президент. Йæ сæйраг ныхмæлæуджытæ уыдысты Никарагуæйы либералон альянсы сæргълæууæг Эдуардо Монтеалегре æмæ консерватор Хосе Рисо. Фыццаг райста хъæлæсты 29%, дыккаг — 26,2%.

Абхазы æмæ Хуссар Ирыстоны официалон банымад

2008-æм азы 2-æм сентябры Никарагуæйы президент загъта, Абхазы æмæ Хуссар Ирыстоны хæдбардзинад кæй банымайдзæнис. 4-æм сентябры уыцы хабар æмбæлон фæткыл фехъусын кодта Никарагуæйы мидхъуыддæгты министрад. Афтæмæй Ортега Медведевы фæстæ сси фыццаг ахæм бæстæйы сæргълæууæг, ацы паддзахæдты хæдбардзинад чи банымадта.