Чили

Чилийы Республикæ
Чилийы Республикæ
	República de Chile
Тырыса	Герб
	Девиз: «Por la razón o la fuerza»; «Ныхасæй кæнæ тыхæй»
	Гимн: «Himno Nacional de Chile»
Официалон æвзаг	испайнаг
Сæйраг сахар	Сантьяго
Стырдæр сахартæ	Сантьяго, Консепсьон, Вальпараисо
Хицауиуæджы хуыз	Республикæ
Президент	Себастьян Пиньера
	Территори
• Æдæппæт	756 950 км²
• Доны уæлцъары %	1,07
	Цæрджытæ
• Бахыгъд (2020)	18 186 770 ад.
• Æнгомад	22,81 ад./км²
	ÆМП
• Æдæппæт (2004)	173,8 млрд. долл.
Валютæ	чилиаг песо (CLP)
Интернет-домен	.cl
Код ISO	CL
ÆОК-ы код	CHI
Телефонон код	+56
Сахатон таг	-4
	↑ уый йеддæмæ 1 250 000 км² Антарктидæйы цурк, Чили йæ хоны йæхион, кæд æндæр бæстæтæ ууыл разы не сты, уæддæр. ;
	Викикъæбицы медиа

Чи́ли (исп. Chile, [ˈʧile]), официалон ном у Чилийы Республикæ (исп. República de Chile) у паддзахад Хуссар Америкæйы, Сабыр фурды былы дæргъмæ фурд æмæ Андты ’хсæн, раздæры Испанийы колони. Чилийæн ис арæн Перу, Боливи æмæ Аргентинæимæ. Фурды былы дæргъ Чилийы у 6,4 мин километрæй фылдæр^[1].

Чилийы у цæгатæй хуссармæ тынг ивæзт (4300 км), æмæ уымæ гæсгæ ис дзы тынг алыхуызон бæстыхъæд. Бæстæйы цæгаты у дунейы сурдæр æдзæрæгран Атакамæ, хуссарырдæм у фæлмæн бæстыхъæды таг, хуссары та — уазал территоритæ, мит арæх кæм фæуары.

Истори

Чили йæхи хæдбар расидтис 1810-æм азы, фæлæ бынтондæр ссæрибар уын йæ къухы нæ бафтыдис 1818 азы онг. Сабыр фурды чи уыдис, уыцы хæсты фæрцы Чили йæ нырыккон цæгаты зæххытæ йæхи бакодта (уæдмæ уыдысты Перу æмæ Боливийы территори), уыцы рæстæгæй хæст кæнæ быцæу бæстæйы никуы уыдис, уыцы регионы иннæ бæстæтæй хъауджыдæр. Æрмæст 1973—1990, 17 азы дæргъы, дзы æлдариуæг кодта инæлар Пиночет, йæ заманы дунейы тугмондагдæр диктатортæй иу.

Чили у Хуссар Америкæйы сабыр æмæ хъæздыгдæр паддзахæдтæй иу. Йæ политикон æнæзмæстдзинад æмæ экономикон сæрибардзинад раппæлинагыл нымад уыдысты, цалынмæ 2019-мæ азы дзы милуангай адæм протестмæ нæ рацыдсты, уæдмæ. Протесттæ адаргъ сты дыууæ азмæ æмæ фесты конституцийы реформæйыл.