Фенын Фареры сакъадæхтæ-ы равзæрæн текст

{{Паддзахад2
 |Ирон ном                  = Фареры сакъадæхтæ
 |Оригиналон ном            = {{lang-fo|Føroyar}}<br />{{lang-da|Færøerne}}
 |Гуырынон хауæн            = Фареры сакъадæхты
 |Тырыса                    = Flag of the Faroe Islands.svg
 |Герб                      = Coat of arms of the Faroe Islands.svg
 |Девиз                     = 
 |Гимны ном                 = Tú alfagra land mítt
 |Гимны тæлмац              = Ды, мæ æппæты рæсугъддæр бæстæ
 |Хицауиуæджы хуыз          = [[Дани]]йы автономон регион
 |Картæ                     = Faroe Islands in its region.svg
 |Æвзаг                     = [[фарераг æвзаг|фарераг]], [[даниаг æвзаг|даниаг]]
 |Фæзынд                    = 
 |Сæйраг сахар              = [[Торсхавн]]
 |Стырдæр сахартæ           = [[Торсхавн]], [[Клаксвуйк]]
 |Сæргълæууæджы хæсад 1     = Паддзах
 |Сæргълæууæг 1             = [[ Фредерик X]]
 |Сæргълæууæджы хæсад 2     = Бæрзонддæр комиссар
 |Сæргълæууæг 2             = Лене Мойелль Йохансен
 |Сæргълæууæджы хæсад 3     = Премьер-министр
 |Сæргълæууæг 3             = Аксель Йоханнесен
 |Фæзуат                    = 1399
 |Доны процент              = 
 |Цæрджытæ                  = 54503
 |Сфысты аз                 = 2022
 |Æнгомад                   = 38,6
 |Валютæ                    = [[Даниаг кронæ]]
 |Домен                     = [[.fo]]
 |Телефонон код             = 298
 |Сахатон таг               = 
 |Фиппаинæгтæ               = 
}}
'''Фареры сакъадæхтæ''' ('''Фарертæ''') ({{lang-fo|Føroyar}} {{IPA|[ˈfœɹjaɹ]}} — «''Фысы сакъадæхтæ''»; {{lang-da|Færøerne}} {{IPA|[ˈfeɐ̯ˌøˀɐnə]}}) у Цæгат [[Атлантикон фурд|Атлантикæйы]] 18 сакъадахы къорд, [[Норвеги]], [[Исланди]] æмæ [[Стыр Британи]]йы ’хсæн. Фарертæ сты [[Дани]]йы автономон регион. Хиуынаффæйад [[1948]] азæй. Фарерты [[сæйраг сахар]] у [[Торсхавн]].

Архипелаг ис æнгом традицион бастдзинад Исланди, Норвеги, [[Шетланды сакъадæхтæ]], [[Оркнейы сакъадæхтæ]] æмæ [[Гренланди]]мæ. 

[[Ныв:Sydrugota.JPG|thumb|right|270px|Фарераг хъæу]]

== Истори ==
=== Фареры сакъадæхты рагон истори ===

[[Ирланди]]йы моладзæнтæ зыдтой Фареры сакъадæхты тыххæй [[500]]-æм азмæ æввахс{{ратæдзæн нæй}}. [[700]] æмæ [[800]] азты астæу [[Шотланди]]йæ рацæуæггæгтæ арцардысты сакъадæхты{{ратæдзæн нæй}}. [[Викингтæ]] куы бахæццæ сты Фареры сакъадæхтæм [[IX æнусы]] райдайæны, уæд шотландиæгтæ сакъадæхтæй ацыдысты.

=== Дани æмæ Норвеги ===
[[XIV æнус]]ы кæронмæ Фареры сакъадæхтæ уыдысты [[Норвеги]]йы провинци. Стæй Фарертæ систы [[Дани]]йы æмæ Норвегийы иумæйаг паддзахады территори, стæй [[1815]] азы Дани сси Фарерты иунæгон бардарæг. Сакъадæхты цæрджытæ сты скандинаваг адæм; фарераг æвзаг у рагон норвегаг æвзаджы байзæддаг.

=== Фарертæ Дыккаг дунеон хæсты. Бритайнаг оккупаци ===
[[1940]] азы [[11 апрелы]] [[Стыр Британи]]йы [[сæйраг министр]] [[Уинстон Черчилль]] алыг кодта [[Торсхавн]]ы порты æрæвæрын [[крейсер]]. Стыр Британи сси Фарерты æфсады бардарæг 1940 азы апрелы, Данимæ [[Герман]]ы интервенцийы фæстæ. Бритайнаг оккупаци фæци [[1945]] азы сентябры. 8 мин бритайнаг салдаттæй фылдæр хайад истой Фарерты оккупацийы.

=== Хæсты фæстæ ===

[[1946]] азы сентябры сусæг хъæлæслæвæрды фæстæ Фареры сакъадæхты парламент расидти, сакъадæхтæ Данийы скондæй кæй рацæуынц, уый. Уыцы уынаффæ бафидар кодта парламент (12 хъæлæсы разы, 11 нæразы). Сакъадæхтæй иу — [[Суурой]], æппæты хуссардæр æмæ фæзуатмæ гæсгæ æртыккаг — фехъусын кодта, уый Даниимæ кæй баззайдзæн, уый. Данийы хицауад хъæлæслæвæрд схуыдта æнæхъомыс æмæ фарераг парламенты куыст рæстæгмæ бауромын кодта.

Фæстæдæр адæмы ног æрфарст сбарæг кодта, Данийы сконды кæй баззайын фæнды, ахæм цæрджыты æмбисæй чысыл фылдæр уыд. Парламенты делегаци ацыд [[Копенгаген]]мæ ныхас кæнынмæ. [[1948]] азы бадзырдмæ гæсгæ Фареры сакъадæхтæ райстой арæнгонд суверенитет, йæ æддаг политикæ у Данийы бар.

[[1984]] азы Фарертæ фехъусын кодтой сæ æнæаппон статус. Æнæуи сакъадæхтыл ис Данийы æфсæддон базæ æмæ [[НАТО]]-йы [[радиолокацион комплекс]].

Фарертæ сты [[Шенгены бадзырд]]ы уæнг. Уырдæм бацæуынæн [[Уæрæсе]]йы граждæнты хъæуы даниаг минæварады визæ исын.

== Географи ==
{{main|Фареры сакъадæхты сакъадæхтæ}}
[[Ныв:Faroe islands map with island names.png|thumb|right|270px|Фареры сакъадæхтæ]]
Архипелаг 18 сакъадæхтæй у:

* [[Борой]] ({{lang-fo|Borðoy}}) 
* [[Виой]] ({{lang-fo|Viðoy}})
* [[Воар]] ({{lang-fo|Vágar}})
* [[Калсой]] ({{lang-fo|Kalsoy}})
* [[Колтур]] ({{lang-fo|Koltur}}) 
* [[Куной]] ({{lang-fo|Kunoy}})
* [[Луйтла-Дуймун]] ({{lang-fo|Lítla Dímun}}) (æдзæрæг)
* [[Мичинес]] ({{lang-fo|Mikines}})
* [[Нольсой]] ({{lang-fo|Nólsoy}})
* [[Сандой]] ({{lang-fo|Sandoy}})
* [[Свуйной]] ({{lang-fo|Svínoy}})
* [[Скувой]] ({{lang-fo|Skúvoy}})
* [[Стоура-Дуймун]] ({{lang-fo|Stóra Dímun}})
* [[Стреймой]] ({{lang-fo|Streymoy}})
* [[Суурой]] кæнæ Суури ({{lang-fo|Suðuroy}})
* [[Фуглой]] ({{lang-fo|Fugloy}})
* [[Хестур]] ({{lang-fo|Hestur}})
* [[Эстурой]] ({{lang-fo|Eysturoy}}) 

== Цæрджытæ ==
{{main|Фареры сакъадæхты цæрджытæ}}
[[Ныв:Faroese folk dance club from vagar.jpg|thumb|270px|right|Фарераг адæмон кафджытæ националон дарæсы]]
Сакъадæхты цæрынц 48 500 адæймаджы. Уыдонæй:
* 91.7% [[фарерæгтæ]];
* 5.8% [[даниæгтæ]];
* 0.4% [[исландиæгтæ]];
* 0.2 % [[норвегиæгтæ]];
* 0.2% [[поляктæ]].

=== Цæрджыты рæзт (1327-2004) ===

{| style="background:transparent"
|- valign="top"
|
{| class="wikitable" style="text-align:right"
! Аз !! Цæрджытæ
|-
| 1327|| 4 000
|-
| 1350|| 2 000
|-
| 1769||| 4 773
|-
| 1801|| 5 255
|-
| 1834|| 6 928
|-
| 1840|| 7 314
|-
| 1845|| 7 782
|-
| 1850|| 8 137
|-
| 1855|| 8 651
|-
| 1880|| 11 220
|-
| 1900|| 15 230
|-
| 1911|| 18 800
|-
| 1925|| 22 835
|-
| 1950|| 31 781
|}
|
{| class="wikitable" style="text-align:right"
! Аз !! Цæрджытæ
|-
| 1970|| 38 000
|-
| 1975|| 40 441
|-
| 1985|| 45 749
|-
| 1989|| 47 787
|-
| 1995|| 43 358
|-
| 1996|| 43 784
|-
| 1997|| 44 262
|-
| 1998|| 44,817
|-
| 1999|| 45 409
|-
| 2000|| 46 196
|-
| 2001|| 46 996
|-
| 2002|| 47 704
|-
| 2003|| 48 214
|-
| 2004|| 48 353
|}
|}

== Транспорт ==
Фарерты раны фæрцы архипеладжы сæйраг транспорт у денджызон.
Паддзахады иунæг аэропорт у [[Воар]]ы сакъадахы. Фарерты сæйраг уæлдæфон ласæг у Авиакомпани Atlantic Airways.
Æнæсцух рейстæ: [[Ставангер]], [[Осло]] ([[Норвеги]]), [[Копенгаген]], [[Ольборг]], [[Биллунн]] ([[Дани]]), [[Рейкьявик]] ([[Исланди]]), [[Абердин]], [[Шетланды сакъадæхтæ]] ([[Шотланди]]) æмæ [[Лондон]]мæ.

== Зайæгойтæ ==
Архипелаг ис кадавар зайæгхал: [[арктикон зайæгойтæ]], [[хъæддаг дидинджытæ]], [[кæрдæджытæ]], [[хъуына]] æмæ [[хъуынабын]].

== Бæстыхъæд ==
Фареры сакъадæхты бæстыхъæд у ромыл денджызон (сатæг зымæг æмæ сатæг сæрд). Архипелагыл ис 260 къæвдаджын бонты афæдзы дæргъы.

== Бæрæгбæттæ ==
[[Ныв:Føroysk fløgg á Ólavsøku.jpg|thumb|right|270px|Сыгъдæг Олавы бон — Ólavsøka ([[Оулавсёкæ]]) [[28 июлы]]]]
* [[Ногбон]], 1-æм январь
* Стыр Цыппæрæм
* Стыр Майрæмбон 
* [[Куадзæн]]
* {{lang-ru|Поливальный понедельник}}
* Тырысайы бон, 25-æм апрель 
* Стыр Куывды бон (Store Bededag), цыппæрæм майрæмбон Куадзæны фæстæ 
* [[Зæрдæвæрæн]] ({{lang-ru|Вознесение}})
* [[Сыгъдæг Æртæиууоны бон]] ({{lang-ru|День Святой Троицы}}), 4-æм июнь
* Сыгъдæг Уды Бон, 5-æм июнь
* Конституцийы бон, 5-æм июнь
* Сыгъдæг Олавы агъоммæ, 28-æм июль
* Сыгъдæг Олавы бон, 29-æм июль
* Цыппурсы агъоммæ ({{lang-ru|Сочельник}}), 24-æм декабрь
* [[Цыппурс]], 25-æм декабрь
* Лæвæртты бон, 26-æм декабрь
* Ногбоны агъоммæ, 31-æм декабрь

== Традицитæ ==
[[Ныв:Whaling in the Faroe Islands.jpg|thumb|270px|right|Мард [[урсварс сæмсгæф|сæмсгæфтӕ]] Фареры наулæууæн [[Хвальбæ]]йы, сакъадах [[Суурой]]. 2006-æм аз]]
Фареры сакъадæхтæ ма хъуыстгонд сты китдзуаны традицийæ. [[Урсварс сæмсгæф]]тæ æмæ æндæр [[гай|гайтæ]] марынц сæ дзидза æмæ сæ сойы тыххæй, афæдзы дæргъы 950 [[гриндæ]]йы (''Globicephala melaena'') бæрц марынц, сæ фылдæр сæрды. Фарерæгтæ куыд бамбарын кæнынц, китдзуан у сæ традицион царды ахсджиаг хай, цæрæгойты хъахъхъæнджытæ та уыцы традици критикæ кæнынц куыд тугдзых æмæ нæхъæугæ<ref>{{cite web | url = http://www.whaling.fo/thepilot.htm#Drivingthewhales | title = Whales and whaling in the Faroe Islands | publisher = Faroese Government | accessdate = 2006-12-05}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.wdcs.org/dan/publishing.nsf/allweb/99E632F7502FCC3B802568F20048794C | title = Why do whales and dolphins strand? | publisher = [[WDCS]] | accessdate = 2006-12-05 | archive-date = 2007-10-31 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071031231236/http://www.wdcs.org/dan/publishing.nsf/allweb/99E632F7502FCC3B802568F20048794C | deadlink = yes }}</ref>.

== Хæринæгтæ ==
Фарерты традицион хæринæгты бындур у [[фысыфыд]], [[картоф]], [[кæсаг]] æмæ [[гай]]ы дзидза. Фысыфыд у фарераг адæмы уарзондæр хæринæгтæй иу.
Фарерты ис иунæг [[бæгæныхсидæн]] ''Föroya Bjór'' (уый кусы 1888 азæй).

== Æддаг æрмæг ==
* [http://www.tinganes.fo/Default.aspx?AreaID=11 Официалон сайт]
* [http://www.visit-faroeislands.com/?Language=EN Туристтæн сайт] {{en}}

== Фиппаинæгтæ ==
{{фиппаинæгтæ|2}}

{{Commonscat|Faroe Islands}}
{{къæртт-Фареры сакъадæхтæ}}
{{Фареры сакъадæхты тыххæй}}
{{Фареры сакъадæхты сакъадæхтæ}}
{{Европæ}}

[[Категори:Фареры сакъадæхтæ|*]]