Норильск

Норильск
	Сахар
Норильск
	уырыс. Норильск
Тырыса	Герб
	69°20′ ц. у. 88°13′ с. д.HGЯO
Паддзахад	Уæрæсе
Федерацийы субъект	Красноярсчы край
Сахары зылд	Норильск
Истори æмæ географи
Бындурæвæрд	1935
Фæзуат	284 км²
Сахатон таг	UTC+7:00
Цæрджытæ
Цæрджытæ	↗181 830 адæймаджы (2020)
Цифрон идентификатортæ
Телефонон код	+7 3919
Посты индекстæ	663300-663341
	norilsk-city.ru(уырыс.)
	Викикъæбицы медиа

Нори́льск (уырыс. Норильск) у сахар Красноярсчы крайы цæгаты, Таймыры æрдæгсакъадахы хуссары, 90 км Енисейы цæугæдонæй хурыскæсæнмæ. Сахар ис Полярон зиллаччы фæстæ. Арæнгонд у Таймыры (Долганаг-Неннаг) автономон зылды. Административон æгъдауæй та сахар ис Красноярсчы крайы дæлбарады.

2004-æм азы Норильск йæхимæ баиу кодта дыууæ сахар-æмбæлццоны (Талнах, Кайеркан) æмæ ма фæрсæгхъæу Снежногорсчы, æмæ иугонд муниципалон сырæзтад «Сахар Норильск» сси сахайраг зиллаччы статусы хицау.

Норильскæн йæхи цæрджытæ сты 140,8 æрдзæ адæймаджы, ИМС-йы — 230,1 æрдзæ адæймаджы (Талнахы — 62,9 æрдзæ, Кайерканы — 25,1 æрдзæ, Снежногорсчы — 1,3 æрдзæ адæймаджы). Норильскмæ ма хауы цæрæн сырæзтад «Оганер», кæцыйы цæры иу-дæс æрдзæйы бæрц адæймаджы.

Экономикæ[ивын | Бындур ивын]

Сахарамайæн куыстуат у хæххон-згъæрон компанийы «Норильский никель» (раздæры хæххон-згъæрон комбинат) фæсполярон филиал. Норильск у хуызджын згъæрты стыр центр. Ам амал кæнынц хуызджын згъæрты æфтиаг: æрхуы, никель, кобальт; зынаргъ згъæртæ: паллади, осми (ссадæг), платинæ (згъæртад, ссадæг), сызгъæрин (згъæртад, ссадæг), æвзист (згъæртад, ссадæг), ириди (згъæртад), роди (ссадæг), рутени (ссадæг). Æмвæндæгон кондад: згъæрселен, техникон сондон, згъæртеллур, сондоны туагад.

Норильсчы комбинат кæны дунейы палладийæ 35%, платинæйæ 25%, никелæй 20%, родийæ 20%, кобальтæй 10%. Уæрæсейы никелы 96%, кобальты 95%, æрхуыйы 55% кæнынц Норильсчы комбинаты.

Норильсчы комбинаты куыстуаттæ стыр бæрцты кæнынц хъæстæ раппæрсттæ атмосферæмæ, æмæ сæ фæстиуæгæн екологон уавæр сахары у бынсæфт.

Норильсчы аванпорт у Дудинкæ, кæцыимæ уый иугонд у автомобилон æмæ æфсæнвæндагæй. Нæй дзы сурвæндагон бастдзинад Уæрæсейы иннæ сахартимæ. Уæлдæфон бастад та цæуы аэропорт «Алыкел»-ы фæрцы.

Ахуырад æмæ культурæ[ивын | Бындур ивын]

Норильсчы ис иу САУ (сæйраг ахуыры уагдон) — Норильсчы индустриалон институт, иу-цалдæр Уæрæсейы Федерацийы æндæр САУ-ты филиалтæ, Майаковскийы номыл Драмæйы фæсполярон театр, аивадон галерей, Норильсчы куыстуадон районы æрхион æмæ рапарахат кæныны историйы паддзахадон музей, Кæройнаг Цæгаты хъæууон хæдзарады зонадон-иртасæн институт.

Истори[ивын | Бындур ивын]

Норильсчы фыццаг хæдзар (1921-æм аз)

Боныхъæд[ивын | Бындур ивын]

Таймыры æрдæгсакъадахы боныхъæд у иттæг карз.

Азы астæуккаг температурæ у -9,8°С.
Тъæнджы мæйы астæуккаг температурæ у -25°С.
Сусæны мæйы астæуккаг температурæ у +13,6°С.
Æппынкъаддæр регистрацигонд температурæ у -57°С.
Æппæтфылдæр регистрацигонд температурæ у +32°С.
Æнæхъызт афоны астæуккаг дæргъад — 84 боны.
Уаргæ бонты нымæц — 170.
Дымгæджын бонты нымæц — 130.
Митæй æмбæрзæны хуысты астæуккаг дæргъад — 244 боны (7,5 мæййæ 9-мæ).
Дымгæйы азастæуккаг тагъдад — 6 м/с.
Атмосферон æлхъывдады астæуккаг бирæазон ас — 750 мм дж. ц.
Ахастон азастæуккаг уæлдæфы уымæлад — 77%.
Тæвдгæнæн æмгъуыды рæстæг — 302 боны.
Тæвдгæнæн æмгъуыды астæуккаг температурæ у -14,6°С.

30-м ноябырæй 13-м январмæ — полярон æхсæв (45 æхсæвбон).
13-м мартъæй 27-м мартъмæ — бон æмæ æхcæвы хуымæтæджы ивд (73 æхсæвбоны).
27-м мартъæй 26-м апрелмæ — изæрмилон æхсæвтæ (30 æхсæвбоны).
27-м апрелæй 19-м маймæ — урс æхсæвтæ (23 æхсæвбоны).
19-м маййæ 25-м июлмæ — полярон бон (68 æхсæвбоны).
25-м июлæй 15-м августмæ — урс æхсæвтæ (23 æхсæвбоны).
15-м августæй 15-м сентябырмæ — изæрмилон æхсæвтæ (30 æхсæвбоны).
15-м сентябырæй 30-м ноябырмæ — бон æмæ æхсæвы хуымæтæджы ивд (73 æхсæвбоны).

Æддаг æрмæг[ивын | Бындур ивын]

Норильсчы информацион портал (уырыс.)
Газет «Заполярная правда» (уырыс.)

Фиппаинæгтæ[ивын | Бындур ивын]

↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года(уырыс.). Датæ: 2020-æм азы 17 октябры. Архив 2020-æм азы 17 октябры.

Ацы уац Уæрæсейы тыххæй къæртт у, ома æрдæгцæттæ.
Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн.

	Красноярсчы крайы сахартæ
	Административон центр: Красноярск Артёмовск \| Ачинск \| Боготол \| Бородино \| Дивногорск \| Дудинкæ \| Енисейск \| Железногорск \| Заозёрный \| Зеленогорск \| Игаркæ \| Иланский \| Канск \| Кодинск \| Лесосибирск \| Минусинск \| Назарово \| Норильск \| Сосновоборск \| Ужур \| Уяр \| Шарыпово

Уæрæсейы Фæсполяры сахартæ

[2020AA-1] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года(уырыс.). Датæ: 2020-æм азы 17 октябры. Архив 2020-æм азы 17 октябры.

[1]