Кортес, Эрнан

Эрнан Кортес
исп. Hernán Cortés y Pizarro
Гуырæн ном	исп. Hernán Cortés y Pizarro
Райгуырды датæ	1485[…]
Райгуырæны бынат	Медельин, Кастилийы коронæ[d]
Мæлæты датæ	1547-æм азы 2 декабры
Мæлæты бынат	Кастильеха-де-ла-Куэста[d], Кастилийы коронæ[d]
Бæстæ	Испани
Архайды хуыз	конкистадор
Фыд	Martín Cortés de Monroy[d]
Мад	Catalina Pizarro Altamirano[d]
Æмкъай	Каталина Хуарес[d] æмæ Juana Ramírez de Arellano y Zúñiga[d]
Сывæллæттæ	Мартин Кортес[d], Leonor Cortés Moctezuma de la torre[d], Martín Cortés, 2nd Marquis of the Valley of Oaxaca[d], Doña Juana Cortés de Zuñiga[d] æмæ Doña Maria Cortés y Ramirez de Arellano[d]
Хорзæхтæ æмæ премитæ
Автограф
Викикъæбицы медиа

Фернандо Кортес Монрой Писарро Альтамирано (исп. Fernando Cortés Monroy Pizarro Altamirano, райгуырдис Медельины, Бадахосы провинци, 1485-æм азы — амардис Кастильеха-де-ла-Куэстæйы, Севильяйы провинцийы, 1547-æм азы 2 декабры), фылдæр æй зонынц ахæм номæй: Фернандо, Эрнандо, Фернан кæнæ Эрнан Кортес (исп. Hernán Cortés) — испайнаг конкистадор, тыхæй байста Мексикæ æмæ ныддæрæн кодта ацтекаг паддзахад. Паддзах Карл V ын радта маркизы титул (исп. Marqués del Valle de Oaxaca).

Кортесы руаджы европæйæгтæ 1520-æм азтæй пайда кæнынц ваниль æмæ шоколадæй.

Цардафыст

Эрнан Кортесы царды хабæрттæ сты кадавар, уый охыл историктæн зын у ацы ахсджиаг историон адæймагæн æххæст аргъ скæнын.

Кортес райгуырдис мæгуыр испайнаг уæздан лæджы (идальгойы) хæдзары. Йæ къухы бафтыдис Саламанкæйы университетмæ бацæуын, фæлæ дыууæ азы йеддæмæ дзы нæ фæахуыр кодта. Йæ ахуыры рæстæг базыдта латинаг æвзаг æмæ барады тыххæй цыдæртæ (уый йæ фæстæдæры фыстæджытæй зыны).

1506-æм азы ацыдис Ног Дунемæ, Санто-Домингойы æрыгон Кортесæн радтой колонисты статус æмæ йæхи хæдзар аразыны бар (репартимьенто). Лæппу уыдис губернатор Овандойы дард хион, æмæ йæ уый снысан кодта сахар Асусæйы нотариусæй.

1510-æм азы Кортес баиу ис, Диего Веласкесы разамындæй Кубæ бацæхсынмæ чи цыдис, уыцы балимæ. Балы службæ кодта куыд хæзнадар, æргътæ кодта стыгъд хæзнатæ æмæ сæ фæндзæм хай æрвыста Испанийы къаролæн. Кубæйы Эрнан Кортес схъæздыг ис æмæ дзы баззадис цæрынмæ.

1519-æм азы Кортес, йæ бæрны 11 науы, афтæмæй ацыдис ныгуылæнмæ, Мексикæ байсынмæ. Йемæ уыдис 518 фистæг æфсæддоны, 16 барæджы (уыдонæй алкæмæн дæр йæхи бæх нæ уыд), 13 аркебузæджыны, 32 арбалетджыны, 110 матросы æмæ 200 цагъайраджы.

Фыццаг наутыл бахæццæ сты Юкатаны былмæ, стæй цæугæдон Табаскойы донæфтæнмæ. Уырдыгæй сурзæххыл фæцыдысты бæстæйы астæумæ, ссардтой сæхицæн цæдисонтæ æмæ 16 августы бахæцццæ сты ацтекты сæйраг сахар Теночтитланмæ.

1540-æм азы Европæмæ æрыздæхтис æмæ Америкæмæ никуы ма цыдис. Бацархайдта 1541-æм азы экспедицийы Алжирмæ, фæлæ уыцы хæстон операци нæ фæрæстмæ.

Амард æмæ ныгæд и Испанийы, Севильяйы сахары. Фæстæдæр йæ мард æппынкъаддæр аст хатты æндæр ранмæ равæрдтой, ныртæккæ Кортесы ингæн у Мексикæйы, йæ фæстаг фæндонмæ гæсгæ.

Литературæ

• Историки Доколумбовой Америки и Конкисты. Книга первая. Фернандо де Альва Иштлильшочитль. Хуан Баутиста де Помар / пер. с исп. В. Н. Талаха; под ред. В. А. Рубеля. — К.: Лыбедь, 2013. — 504 с. — ISBN 978-966-06-0647-0.
• Гуляев В. И. По следам конкистадоров. — М.: Наука, 1976. — 160 с.
• Берналь Диас. Правдивая история завоевания Новой Испании / Сост., новый перевод, комментарии А. Захарьяна. — М.: Форум, 2000. — 400 с.
• Дюверже К. Кортес / Пер. М. В. Глаголева. Серия «Жизнь замечательных людей». Вып. 1125 (925). — М.: Молодая гвардия, 2005. — 304 с.
• Кортес, Эрнан. Письма (отрывки)(уырыс.). kuprienko.info (26 июня 2012). Датæ: 2013-æм азы 8 июлы.
• Куприенко С. А., Талах В. Н. Мексиканская рукопись 385 «Кодекс Теллериано-Ременсис» (с дополнениями из Кодекса Риос). — К.: Видавець Купрієнко С. А., 2013. — 317 с. — ISBN 978-617-7085-06-4.
• Магидович И.П., Магидович В.И. Очерки по истории географических открытий. В 5-ти т. — М.: Просвещение, 1983. — Т. 2. — 399 с.
• Документы Пашболон-Мальдонадо (Кампече, Мексика, XVII век) / под ред. В. Талаха. — К.: Blok.NOT, 2012. — 27 с.
• Clendinnen I. «Fierce and Unnatural Cruelty»: Cortes and the Conquest of Mexico // Representations. — 1991. — P. 65—100.
• William H. Prescott. History of the Conquest of Mexico, with a Preliminary View of Ancient Mexican Civilization, and the Life of the Conqueror, Hernando Cortes(англ.). etext.virginia.edu. Датæ: 2013-æм азы 9 июлы. Архив 2013-æм азы 9 июлы.