Фенын Сталин, Иосиф Виссарионы фырт-ы равзæрæн текст

{{Паддзахадон архайæг
| имя                = Сталин Виссарионы фырт Иосиф
| дата рождения      = 
| место рождения     = 
| дата смерти        = 
| место смерти       = 
}}
'''Сталин Виссарионы фырт Иосиф''' (æцæг мыггаг у '''Джугашвили''') — [[Советон Цæдис|советон]] [[паддзахад]]он æмæ [[политикæ|политикон]] архайæг, [[Советон Цæдисы Коммунистон парти|большевикты партийы]] æмæ советон хицауады сæргълæууæг, [[Советон Цæдисы Хъæбатыр]], [[Социалистон Фæллойы Хъæбатыр]], генералиссимус. Æцæгæй, [[1920-тæ|1920-ты]] кæронæй æмæ йæ амæлæты бонмæ уыдис иунæгон æлдариуæггæнæг. Сталин райгуырдис [[1879]] азы [[21 декабры]] [[Гур]]ы сахары ([[Гуырдзыстон]]) æмæ амардис [[1953]] азы [[5 мартъийы]] [[Мæскуы|Мæскуыйы]].

Сталин æгас ма куы уыди, уæд йæ ном радтой цалдæр сахарæн, уыдонимæ [[Сталинград]]æн дæр. Сталины ном цалдæр азы дæргъы хаста [[Цхинвал]] дæр (''Сталинир'', уæды хуссайраг фыссынады — სტალინირი [стъалинири]).

Йæ райгуырæн сахар Гуры ныр дæр ис Сталины дынджыр [[Сталины музей Гуры|музей]].

Иосиф Сталин амардис 1953-æм азы 5 мартъийы, йæ магъзмæ туг ракалдис, æмæ уый тыххæй. Сталины мæлæты фæстæ ног партион раздзог сси [[Хрущёв, Сергейы фырт Никитæ|Никитæ Хрущёв]]. Уый рафаудта Сталины [[гоймаджы культ|культ]].

== Рагбонтæ ==
Сталины фыдæлтæ зæхкусджытæй уыдысты. Иуæй-иу ахуыргæндты ныхæстæм гæсгæ, [[Джугашвили, Виссарион Иваны фырт|йæ фыд Виссарион]] уыд [[Ирон адæм|ирон]]{{ратæдзæн нæй}}, йæ мад Екатеринæ та гуырдзиаг, фæлæ бæлвырд у, цард-цæрæнбонты уый йæхи хуыдта [[Гуырдзиаг адæм|гуырдзиаг]] æмæ дзырдта æрмæстдæр гуырдзиагау кæй схъомыл кодта.

Виссариаон амардис, йæ фыртыл 11 азы куы цыдис, уæд — куыд фæзæгъынц, расыг быцæуы рæстæг йæ ныллыгтæ кодтой кардæй<ref>''Аллилуева С.'' Двадцать писем к другу. N.Y.: Harper & Row, 1967. P. 145</ref>.

1886-æм азы Иосифы мад Екатеринæ афæлвæрдта йæ фырты Гуры рæстуырнæг дины ахуырдонмæ бацæуын кæнын, фæлæ йæ фæндон нæ фæрæстмæ уый тыххæй æмæ лæппу уырыссагау нæ зыдта. Уыцы азæй, йæ мады курдиатмæ гæсгæ, сауджын Христофор Чарквианийы сывæллæттæ амыдтой уырыссаг æвзаг Иосифæн. Уый фæстæ 1888-æм азы йæ къухы бафтыд училищейы дыккаг цæттæгæнæн къласмæ бацæуын, ацы ахуырдон каст фæцис 1894-æм азы.

1894-æм азы Иосиф æнтыстджынæй радта бацæуæн фæлварæнтæ æмæ ахуыр кæнын райдыдта [[Тифлисы дины семинар|Тифлисы дины семинары]]. 15-аздзыдæй семинары базыдта марксизмы тыххæй æмæ базонгæ и Фæскавказы сусæг революционерты цардимæ. 1898-æм азæй Джугашвили пропагандисты куыст кодта, разамынд лæвæрдта æфсæнвæндаджы кусджыты къордæн<ref>http://books.google.com/books?id=uKzx-htVB0YC&pg=PA130</ref>. Уыцы иу азы августы бацыдис социал-демократон организаци «Месаме-даси» («Æртыккаг къорд») скондмæ.

1899-æм азы Джугашвилийы ацæуын кодтой семинарæй, радтой ын райдиан кълæсты ахуыргæнæджы æвдисæндар.

== Æвзаг ==
[[Гур|Гурйы]] иу схъомыл, уый мадӕлон ӕвзаг [[Гуырдзиаг æвзаг|гуырдзиаг]] уыди, æмæ скъола [[Тбилис|Тбилисы]] семинарийы [[уырыссаг æвзаг]] сахуыр кодта. Гыццыл иронау зыдта, иухатт [[Токаты Гогки|Токаты Гогкимӕ]] куы загъта:

«Иронау ма зоныс, Токайы фырт?»<ref>Токаты Гогки: «Мæнæн мæ райгуырæн бæстæ Ирыстон у, уым мæ ныййардта мæ мад»: ironau_ru — LiveJournal</ref><ref>Тайна «шпиона». Официальный сайт Администрации Президента Республика Южная Осетия (south-ossetia.info)</ref>[[Файл:Stalinvfiagdone1.jpg|thumb|220px|Сталины цырт [[Куырттаты ком]]ы]]

== Æддаг æрмæг ==
* [http://www.petrograd.biz/stalin/ Собрание сочинений И. В. Сталина] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130308084934/http://www.petrograd.biz/stalin/ |date=2013-03-08 }}
* [http://www.memo.ru/HISTORY/next.htm История сталинских репрессий] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061028065114/http://www.memo.ru/history/next.htm |date=2006-10-28 }}
* [http://www.istorichka.ru/catalog/1094014940/ Истоки, причина и сущность культа личности Сталина]
* [http://militera.lib.ru/bio/radzinsky_es1/index.html Сталин (Особое мнение [[Радзинский, Эдвард|Э.&nbsp;С.&nbsp;Радзинского]])]
* [http://lib.ru/MEMUARY/ALLILUEWA/ Светлана Аллилуева — ''Двадцать писем другу'' в Библиотеке Мошкова]
* [http://zero.thewalls.ru/htdocs/tirani/coco/stihi.htm Стихи И. В. Сталина]{{Æнæбаххæсгæ æрвитæн|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://rkrp-rpk.ru/content/view/8780/1/ 60 лет без Сталина] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130306134632/http://rkrp-rpk.ru/content/view/8780/1 |date=2013-03-06 }}

== Фиппаинæгтæ ==
{{фиппаинæгтæ}}

{{къæртт-биографи}}

[[Категори:Революционертæ]]
[[Категори:Советон Цæдисы политиктæ]]
[[Категори:Политикон фæсномыгтæ]]
[[Категори:Советон Цæдисы хъæбатыртæ]]