Фенын Дагъистан-ы равзæрæн текст

{{Административон иуæг
|Хуыз1                           = {{Хуыз|Уæрæсе}}
|Хуыз2                           =
|Ирон ном                        = Дагъистаны Республикæ
|Оригиналон ном                  = {{lang-ru|Республика Дагестан}}
|Ныв                             = Сулакский каньон в Дагестане.jpg
|Нывы ном                        =
|Герб                            = 
|Тырыса                          = 
|Паддзахад                       = Уæрæсе
|Гимн                            =
|Статус                          = Уæрæсейы Федерацийы субъект
|Кæй сконды у                    = 
|Датæ                            =
|Йæ дæлхæйттæ                    = 
|Сæйраг сахары тип               = Сæйраг сахар
|Сæйраг сахар                    = [[Махачкала]]
|Стырдæр сахар                   = 
|СтырдæрСахартæ                  = 
|Сæргълæууæг                     = 
  |Сæргълæууæджы титул           = 
|Сæргълæууæг2                    = 
  |Сæргълæууæджы титул2          = 
|ÆМП                             = 
  |ÆМП-ы аз                      = 
  |Бынат ÆМП-мæ гæсгæ            = 
  |ÆМП иу адæймагмæ              = 
  |Бынат ÆМП иу адæймагмæ гæсгæ  = 
|ÆРП                             = 
  |ÆРП-ы аз                      = 
  |Бынат ÆРП-мæ гæсгæ            = 
  |ÆРП иу адæймагмæ              = 
  |Бынат ÆРП иу адæймагмæ гæсгæ  = 
|Æвзаг                           =
|Æвзæгтæ                         = [[агъулаг æвзаг|агъулаг]], [[азербайджайнаг æвзаг|азербайджайнаг]], [[даргинаг æвзаг|даргинаг]], [[лакаг æвзаг|лакаг]], [[лекъаг æвзаг|лекъаг]], [[ногъайаг æвзаг|ногъайаг]], [[рутулаг æвзаг|рутулаг]], [[солиаг æвзаг|солиаг]], [[табасарайнаг æвзаг|табасарайнаг]], [[татаг æвзаг|татаг]], [[уырыссаг æвзаг|уырыссаг]], [[хъуымыхъхъаг æвзаг|хъуымыхъхъаг]], [[цъахураг æвзаг|цъахураг]], [[цæцæйнаг æвзаг|цæцæйнаг]]
|Цæрджытæ                        = {{ Цæрджытæ | Дагестан | тс }}
  |Сфысты аз                     = {{ Цæрджытæ | Дагестан | г }}
  |Цæрджыты нымæцмæ гæсгæ бынат  = 
  |Цæрджыты аргъгонд             =
  |Аргъгонды аз                  =
  |Æнгомад                       = 
  |Националон сконд              = 
  |Динмæ гæсгæ                   = 
|Фæзуат                          = 
 |Фæзуатмæ гæсгæ бынат           = 
|Картæ                           = Map of Russia (2014–2022) - Dagestan (Crimea disputed).svg
 |Картæйы ас                     = 
|Административон иуæджы картæ    = Russia Dagestan relief location map.png
 |Картæйы ас аи                  = 
|СахатонТаг                      = {{MSK0}}
|Телефонон код                   = 
|Посты индекстæ                  =
|ISO                             = 
|Автомобилон код                 = 
|Сайт                            = 
|ВикиКъæбицы категори            = 
}}
'''Дагъистан'''<ref>Дзагуырты Тембол. Географийы терминон дзырдуат уырыссаг æмæ ирон æвзæгтыл. Цæгат Ирыстоны АССР-ы паддзахадон рауагъдад — Орджоникидзе, 1941.</ref><ref>Уырыссаг-ирон дзырдуат. Сарæзта йæ [[Абайты Васо]]. Дыккаг, срастгонд æмæ баххæстгонд рауагъд. Редактор [[Исаты Мæхæмæт|Исаты М.И]], рауагъдад «Советон Энциклопеди». Мæскуы — 1970</ref> кæнæ '''Дагъыстан'''<ref name="IÆÆDZ">[[Ирон æвзаджы æмбарынгæнæн дзырдуат]] : 4 томæй / Гæбæраты Никъалайы иумæйаг редакцийæ ; Уæрæсейы зонæдты академи ; Дзæуджыхъæуы зонадон центр ; Хуссар Ирыстоны зонад-иртасæн институт. — М. : Наука, 2007. II-æм том, 217-æм ф.</ref> ({{lang-av|Дагъистаналъул Республика}}, [[агъулаг æвзаг|агъул.]] ''Республика Дагъустан'', {{lang-az|Dağıstan Respublikası}}, {{lang-kum|Дагъыстан Республикасы}}, {{lang-lez|Республика Дагъустан}}, {{lang-lbe|Дагъусттаннал Республика}}) у [[Уæрæсе]]йы республикæ [[Цæгат Кавказ]]ы, лæууы [[Цæцæн]], [[Хъалмыхъхъ]] æмæ [[Стъараполы край]]ы ’хсæн, хуссары та æмарæн у [[Азербайджан]] æмæ [[Гуырдзыстон]]имæ. Дагъистаны [[сæйраг сахар]] у [[Къаспы денджыз]]ы былгæрон порт [[Махачкала]]. Йæ сæргълæууæг у [[Васильев, Владимир Абдуалийы фырт|Владимир Васильев]].

Республикæйы фæзуат у 50,3 мин км².

Дагъистан у бирæнацион бæстæ, цæры дзы дыууын адæмыхаттæй фылдæр. Уыдонæй стырдæр сты [[солиаг адæм|солиаг адæм]] — Дагъистаны цæрджытæй се ’ртыккаг хай.

== Æвзæгтæ ==
* [[Агъулаг æвзаг]]
* [[Андиаг æвзаг]]
* [[Лекъаг æвзаг]]
* [[Солиаг æвзаг]]
* [[Табасарайнаг æвзаг]]
* [[Хъуымыхъхъаг æвзаг]]
...æмæ æндæртæ 

== Этимологи ==
Ном ''Дагъистан'' зындгонд у XVII æнусæй æмæ нысан кæны «хохы бæстæ» (тюркаг ныхас ''[[дагъ]]'' «хох» æмæ ирайнаг фæсæфтуан ''[[-стан]]'')<ref name="Поспелов">{{чиныг
|автор         = [[Поспелов, Евгений Михайлович|Поспелов Е. М.]]
|заглавие      = Географические названия мира: Топонимический словарь
|издательство  = Русские словари
|место         = М.
|ответственный = Отв. ред. P. A. Агеева
|год           = 1998
|страницы      = 130
|isbn          = 5-89216-029-7
}}</ref>. Ныры Дагъистан хохы бæстæ нал у, уый тыххæй æмæ йæ цæгатаг быдыртæ ахсынц йæ фæзуаты 44%.<ref name="Поспелов"/>.

== Географи ==
Дагъистан æрбынат кодта Кавказы цæгат-скæсæны, Къаспы денджызы былгæрон. Республикæйы цæгаты сты тыгъд быдыртæ, хуссары та — [[Стыр хох|Кавказы сæйраг рагъ (Стыр хох)]]. Дагъистаны дæргъ цæгатæй хуссармæ у 400 км, скæсæнæй ныгуылæнмæ — 200 км.

Дагъистаны цæгатаг арæн у [[Стъараполы край]] æмæ [[Хъалмыхъхъ]]ы республикæимæ. Ныгуылæны республикæйæн ис арæн Цæцæн æмæ Гуырдзыстонимæ, хуссары та — Азербайджаны паддзахадон арæн. Къаспы денджызы фæстæ ис цыппар паддзахады: Хъазахстан, Туркменистан, Иран æмæ Азербайджан. Азербайджанимæ арæн у Уæрæсейы Федерацийы тæккæ хуссардæр ран (41°10' ц. у.).

=== Гидрографи ===
<gallery ="center" widths="180" heights="180">
Место слияния рек Аварское Койсу и Андийское Койсу.jpg|Цæугæдон Сулачы гуырæн
Ирганайское водохранилище в Дагестане.png|Ирганайаг донæвæрæн
Чиркейское вдхр. Дагестан.jpg|Чиркейаг донæвæрæн
</gallery>
Скæсæнырдыгæй Дагъистаны территори æхсы Къаспы денджызы дон. Республикæйы цæгаты хус бæстыхъæд у æмæ дзы уый тыххæй бирæ цæугæдæттæ нæй<ref name="AllDagestan">{{Cite web |url=http://www.alldagestan.ru/?page_id=4 |title=Климат &124; Туризм в Дагестане |accessdate=2010-03-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170925040534/http://www.alldagestan.ru/?page_id=4 |archivedate=2017-09-25 |deadlink=yes }}</ref>. Хохы та дон фылдæр ис.

Республикæйы астæу кæлынц [[Терк]] æмæ [[Сулак (цæугæдон)|Сулак]]. Æдæппæт Дагъистаны и 6255 цæугæдоны, уыдонæй сæдæ сты сæйрагдæр — сæ дæргъ 25 километрæй фылдæр кæмæн у, ахæмтæ. Тыккæ зындгонддæр сты Терк, Сулак, [[Самур]], [[Рубас (цæугæдон)|Рубас]]<ref>{{cite web |url = http://r05.kadastr.ru/administration/history/ |title = Республика Дагестан |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070428215259/http://r05.kadastr.ru/administration/history/ |archivedate = 2007-04-28 }}</ref>. Æппæт цæугæдæттæ дæр хауынц Къаспы денджызы бассейнмæ, фæлæ уыдонæй денджызы æййафынц æрмæстдæр 20.

Самур у Дагъистаны дыккаг ахсджиагдæр цæугæдон, йæ бассейны фæзуат у 7,3 мин км². Самуры гуырæн у [[Рутулы район]]ы. Къаспы денджызы бакæлæн скæны [[дельтæ]]. Цæугæдоны дон-дон сараздзысты æртæ ног электрон станцæйы. Самуры дæттæ пайда хæссынц хъæууон хæдзæрадмæ, уымæй хуссарырдæм цæуы Самур-Дербенты къанау æмæ Самур-Апшероны къанау (уыцы фæстаг цæуы фæсарæнмæ, Азербайджанмæ)<ref name="AllDagestan" />.

Сулак равзæры æртæ доны — [[Хъазхъуымыхъхъы Хъойсу]], [[Солыйы Хъойсу]] æмæ [[Андийы Хъойсу]] — кæм баиу вæййынц, уыцы ран. Сулачы бассейны фæзуат у 15,2 мин км². Сулакыл лæууынц гидероэлектростанцæтæ — Чиркейаг ГЭС, Миатлины ГЭС, Гельбахы ГЭС, Чирюрты ГЭС-1 æмæ Чирюрты ГЭС-2.

; Цæдтæ
* [[Кезенойам]]ы цад ([[Ботлихы район]]) нымад у Цæгат Кавказы стырдæр цадыл, йæ фæзуаты стыр хай хауы Цæцæнмæ ([[Веденойы район]]мæ)<ref name="Berg">{{чиныг|автор=Берг Л.С.|заглавие=Рыбы пресных вод СССР и сопредельных стран|ответственный= |ссылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/berg1948_ryby_1.djvu|место=М.—Л.|издательство= |год=1948 |том=1 |страниц=466|страницы=254|isbn=}}</ref>
* Кæд [[Ак-Гёль]] стыр цад нæу, уæддæр у зындгонддæр цæдтæй иу, уый тыххæй æмæ у [[Махачкала]]йы фенддæгтæй иу. Сахары цæрджытæ тыхсынц, цады æмвæзад кæй ныллагдæр кæны, уый тыххæй.

=== Рельеф ===
Хæхтæ ахсынц республикæйы 25,5 мин км², йæ рæстæмбис бæрзæнд у 960 м денджызы æмвæзадæй. Дагъистаны бæрзонддæр хох у [[Базардюзю]] (4466 [[метр|м]]).

== Истори ==
{{main|Дагъистаны истори}}

== Цæрджытæ ==
=== Демографи ===
{{ Цæрджытæ | Дагестан }}

=== Национ сконд ===
[[Файл:Этно-лингвистическая карта Дагестана.png|thumb|right|370px|Этно-лингвистикон картæ 2010 азы сфыстмæ гæсгæ]]
Дагъистан у Уæрæсейы тæккæ бирæнацион республикæ. Йæ паддзахадон æвзæгтæ сты уырыссаг æмæ Дагъистаны адæмты æппæт æвзæгтæ<ref>[http://constitution.garant.ru/region/cons_dagest/chapter/1/#100 Глава 1, Статья 11 // Конституция Республики Дагестан (2003 г.)]</ref>. Уыцы æвзæгтæй æрмæстдæр 14 ис фыссынад, æндæртæ сты дзургæ æвзæгтæ<ref>{{cite web |url = http://www.dgpu.ru/content/moidag/ |title = Оф. сайт ДГПУ. Языки моего Дагестана |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130921054650/http://www.dgpu.ru/content/moidag/ |archivedate = 2013-09-21 }}</ref>. Дагъистаны адæмтæй сæ фылдæр дзурынц нахаг-дагъистайнаг къорды æвзæгтыл (75 %), тюркаг къорды æвзæгтыл (20 %) æмæ уырыссагау (5 %).

{| class="standard"
!Адæм ||Нымæц, 2002 аз, <br> мин ад.<ref>{{Cite web |title=Всероссийская перепись населения 2002 года |url=http://www.perepis2002.ru/ |access-date=2019-10-15 |archive-date=2004-11-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20041106060159/http://www.perepis2002.ru/ |deadlink=yes }}</ref>||Нымæц, 2010 аз<br>мин ад.<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года]</ref><ref name="ЭтноЯз.2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.]: [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar см.]</ref>
|-
|[[Солиæгтæ]] {{Рæзт}}
| 758,4 (29,4 %)
|850,01 (29,4 %)
|-
|[[Даргинæгтæ]] {{Рæзт}}
| 425,5 (16,5 %)
| 490,38 (17,0 %)
|-
|[[Хъуымыхъхъæгтæ]] {{Рæзт}}
| 365,8 (14,2 %)
|431,74 (14,9 %)
|-
|[[Лекъæгтæ]] {{Рæзт}}
| 336,7 (13,1 %)
| 385,24 (13,3 %)
|-
|[[Лакæгтæ]] {{Рæзт}}
| 139,7 (5,4 %)
| 161,28 (5,6 %)
|-
|[[Азербайджайнæгтæ]]{{Рæзт}}
| 111,7 (4,3 %)
| 130,9 (4,5 %)
|-
|[[Табасарайнæгтæ]] {{Рæзт}}
| 110,2 (4,3 %)
| 118,9 (4,1 %)
|-
|[[Уырыссæгтæ]] {{Хауд}}
| 120,9 (4,7 %)
| 104,02 (3,6 %)
|-
|[[Цæцæйнæгтæ]] ([[Аухæгтæ|аккæйæгтæ]]<ref name="БРЭ">{{БРЭ|статья=[https://bigenc.ru/ethnology/text/2802572 Аккинцы]}} <small>Оценочная численность аккинцев в 93 тыс. в 2010 году в БРЭ совпадает с численностью чеченцев в Дагестане по переписи 2010 года</small></ref>){{Рæзт}}
| 87,9 (3,4 %)
| 93,7 (3,2 %)
|-
|[[Ногъайæгтæ]] {{Рæзт}}
| 36,2 (1,4 %)
| 40,4 (1,4 %)
|-
|[[Агъулæгтæ]] {{Рæзт}}
| 23,3 (0,9 %)
| 28,1 (1 %)
|-
|[[Рутулæгтæ]] {{Рæзт}}
| 24,3 (0,9 %)
| 27,8 (1 %)
|-
|[[Цъахурæгтæ]] {{Рæзт}}
| 8,2
| 9,8
|-
|[[Сомихæгтæ]] {{Хауд}}
| 5,7
| 5,0
|-
|[[Тæтæйрæгтæ]] {{Хауд}}
| 4,7
| 3,7
|-
|[[Дзуттæгтæ]] {{Рæзт}}
| 1,5
| 1,7
|-
|[[Украинæгтæ]] {{Хауд}}
| 2,9
| 1,5
|-
|[[Татæгтæ]] {{Хауд}}
| 1,1
| 0,5
|-
|}

Солыйæгты скондмæ нымайынц андиаг-цезаг адæмты дæр<ref>{{чиныг|авторы=Radio Liberty. Arkhiv samizdata, Ohio State University. Center for Slavic and East European Studies|заглавие=Samizdat materials|рауагъдад=Ohio State University, Center for Slavic and East European Studies|год=2010|страницы=114|ссылка=https://books.google.ru/books?id=G53wAAAAMAAJ&q=рутульцы+лезгинская+народность&dq=рутульцы+лезгинская+народность&hl=ru&sa=X&ei=EhOHU9vxDuKo4gSzzIHgDg&ved=0CC8Q6AEwATgK}}</ref> æмæ [[арчийæгтæ]].

XX æнусы 20-æм азты агъоммæ Дагъистаны хохы цæрджыты егъау хай хуыдтой ''лекъ'', быдыры цæрæг хъумыхъхъæгты та — ''Кавказы тæтæр''<ref>[https://slovar.cc/enc/bse/2011586.html ЛЕЗГИНЫ — Большая советская энциклопедия, БСЭ — Энциклопедические словари — Slovar.cc]</ref><ref>{{чиныг |автор= Т. А. Титова|часть= |заглавие= Лезгинская семья на рубеже XIX—XX веков|оригинал= |ссылка= https://books.google.ru/books?hl=ru&id=b5-aAAAAIAAJ&dq=кюринцы+до+20+века+лезгины&focus=searchwithinvolume&q=До+1920+года|издание= Казанский государственный университет|ответственный= |место= {{Каз.}}|издательство= Новое знание|год= 1999|том= |страницы= 4|страниц= 53|isbn= }}</ref>.

Фыдыбæстæйы Стыр хæсты агъоммæ Дагъистаны цæрджытæ се ’хсæн ныхас кодтой тюркагау (хъумыхъхъагау цæгаты æмæ азербайджайнагау хуссары), рæстæг куы цыдис, æхсæнадæмон æвзаг сси уырыссаг æвзаг, куыд бæстæйы æндæр регионты.

=== Дин ===
[[Файл:Makhachkala mosque 1.jpg|left|thumb|250px|Джума-мæзджыт [[Махачкала]]йы]]
[[Файл:Свято-Успенский собор Махачкалы.png|right|thumb|250px|Рæстуырнæг дины аргъуан Махачкалайы]]
Дагъистаны цæрынц Уæрæсейы пысылмæттæй сæ фылдæр хай. Республикæйы цæрджытæй 96% бæрц пысылмон диныл хаст сты (2,9 млн ад.). Дербентмæ пысылмон дин æрбацыдис VII—VIII æнусы, хохмæ та — фæстæдæр<ref name=vuchetich1>Вучетич Н. «Четыре месяца в Дагестане». «Кавказ», № 72. Тифлис, 1864.</ref>.

Чырыстон рæстуырнæг еклезийы Сыгъдæг Синоды уынаффæмæ гæсгæ сарæзтæуы [[Махачкалайы епархи]] (2012 азы), рахицæн æй кодтой Владикавказ æмæ Аланийы епархийæ.

=== Цæрæнрæттæ ===
;Дæс минæй фылдæр адæм кæм цæрынц, ахæм цæрæнрæттæ

Махачкала, [[Хасавюрт]], [[Дербент]], [[Каспийск]], [[Буйнакск]], [[Избербаш]], [[Хъызлар (Дагъистан)|Хъызлар]], [[Кизилюрт]] æмæ æндæртæ.

== Административон дих ==
Дагъистаны сконды ис 42 районы æмæ дæс сахары зылды<ref>[http://pravo.levonevsky.org/bazazru/texts06/txt06121.htm Закон Республики Дагестан от 13.01.2005 N6 о статусе и границах муниципальных образований Республики Дагестан]</ref><ref>{{cite web |url = http://www.e-dag.ru/gov/admin.htm |title = Администрации городов и районов |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070404203739/http://www.e-dag.ru/gov/admin.htm |archivedate = 2007-04-04 }}</ref>:

# [[Агъулы район]]
# [[Акушайы район]]
# [[Ахвахы район]]
# [[Ахтыйы район]]
# [[Бабаюрты район]]	
# [[Бежтайы фадыг]]
# [[Ботлихы район]]
# [[Буйнаксчы район]]
# [[Гергебилы район]]
# [[Гумбеты район]]
# [[Гунибы район]]
# [[Дахадаевы район]]
# [[Дербенты район]]
# [[Докузпарайы район]]
# [[Казбековы район]]
# [[Кайтаджы район]]
# [[Карабудахкенты район]]
# [[Каякенты район]]
# [[Кизилюрты район]]
# [[Кулийы район]]
# [[Кумторкалайы район]]
# [[Курахы район]]
# [[Лакаг район]]
# [[Левашийы район]]
# [[Магарамкенты район]]
# [[Новолакскоейы район]]
# [[Ногъайы район (Дагъистан)|Ногъайы район]]
# [[Рутулы район]]
# [[Сергокалайы район]]
# [[Сулейман-Стальскийы район]]
# [[Табасараны район]]	
# [[Тарумовкæйы район]]
# [[Тляратæйы район]]	
# [[Унцукулы район]]
# [[Хасавюрты район]]
# [[Хивы район]]
# [[Хунзахъы район]]	
# [[Хъызлары район]]
# [[Цъумадайы район]]
# [[Цъунтъайы район]]
# [[Чъародайы район]]
# [[Шамилы район]]

== Экономикæ ==
{{main|Дагъистаны экономикæ}}
[[Файл:ЧІикІаб (Чиркейская) ГЭС.jpg|right|thumb|250px|[[Чиркейы ГЭС]]]]

== Паддзахадон арæзт ==
; Республикæ Дагъистаны Паддзахадон советы сæрдар 
* [[Магомедов, Магомедали Магомеды фырт|Магомедали Магомедов]] — [[1991-æм аз]]ы [[13 майы]] — [[2006-æм аз]]ы [[20 февралы]].

[[2003-æм аз]]ы агъоммæ республикæйы сæргълæууæг уыдис йæ Паддзахадон советы сæрдар.

; Республикæйы сæргълæууæг
Регионы сæргъы сты Дагъистаны сæргълæууджытæ (раздæр президенттæ), кæцыты нысан кæны Уæрæсейы Федерацийы президент.
Сæргълæууджыты номхыгъд:
* [[Алиев, Муху Гимбаты фырт|Муху Алиев]] — 2006 [[20 февралы]] — [[2010]] [[20 февралы]];
* [[Магомедов, Магомедсалам Магомедалийы фырт|Магомедсалам Магомедов]] — 2010 [[20 февралы]] — [[2013]] [[28 январы]].
* [[Абдулатипов, Рамазан Гаджимурады фырт|Рамазан Абдулатипов]] — 2013 [[28 январы]] — [[2017]] [[3 октябры]].
* [[Васильев, Владимир Абдуалийы фырт|Владимир Васильев]] — 2017 [[3 октябры]] — ''нырмæ''

[[Файл:Правительство Республики Дагестан.png|thumb|260px|Дагъистаны хицæуады хæдзар]]

== Спорт ==
Бирæ сты дагъистайнаг спортсменты æнтыстытæ, уæлдайдæр хъæбысæйхæсты<ref>[http://www.government-rd.ru/dagestan/sport Правительство РД — Спорт]</ref>. Тынг популярон сси футбол дæр.

== Литературæ ==
* {{чиныг
 |автор         = [[Ахмедханов, Камиль Энверович|Ахмедханов К. Э.]]
 |часть         = 
 |ссылка часть  = 
 |заглавие      = Путешествие по Дагестану: Практическое руководство
 |оригинал      = 
 |ссылка        = 
 |викитека      = 
 |ответственный = 
 |издание       = 
 |место         = М.
 |издательство  = [[Физкультура и спорт (издательство)|Физкультура и спорт]]
 |год           = 1988
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 272
 |серия         = [[По родным просторам]]
}}
* История Дагестана с древнейших времён до наших дней. В двух томах. Ред. А. И. Османов. М., Наука, 2004.
* Криштопа, А. Е. Дагестан в ХІІІ — начале XV вв. Очерк политической истории. М., Мамонт; Таус, 2007.
* Карпов, Ю. Ю. Взгляд на горцев. Взгляд с гор. Мировоззренческие аспекты культуры и социальный опыт горцев Дагестана. СПб., Петербургское востоковедение, 2007.
* Дагестан и мусульманский Восток. Сборник статей в честь профессора Амри Рзаевича Шихсаидова. Сост. и отв. ред. А. К. Аликберов, В. О. Бобровников. М., Издательский дом Марджани, 2010
* {{чиныг|автор=Муртазалиев Р. А.|заглавие=Конспект флоры Дагестана|ссылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/murtazaliev2009_konsp_flory_dagestana_01.djvu|место=Махачкала|год=2009|том=1}}

== Æддаг æрмæг ==
* [http://www.president.e-dag.ru/ Дагъистаны сæргълæууæджы сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110512012439/http://www.e-dag.ru/ |date=2011-05-12 }}
* [http://ticrd.ru/ Туристон информацион центр «Дагестан»]
* [http://www.nsrd.ru/ Адæмон Æмбырды сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120127072849/http://www.nsrd.ru/ |date=2012-01-27 }}
* [http://www.e-dag.ru/ Дагъистаны хицæуады сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110512012439/http://www.e-dag.ru/ |date=2011-05-12 }}
* [http://pprd.ru/ Дагъистаны минæвæрад Уæрæсейы президенты цур]

== Фиппаинæгтæ ==
{{фиппаинæгтæ|2}}

{{къæртт-Дагъистан}}
{{Дагъистаны сахартæ}}
{{Уæрæсейы федеративон арæзт}}

[[Категори:Дагъистан|*]]