Бембо, Пьетро
| Пьетро Бембо | |
|---|---|
| итал. Pietro Bembo | |
 | |
| Райгуырды датæ | 1470-æм азы 20 майы[1][2] |
| Райгуырæны бынат | |
| Мæлæты датæ | 1547-æм азы 19 январы (76 азы) |
| Мæлæты бынат | |
| Бæстæ | |
| Архайды хуыз | фыссæг, поэт, библиотекарь, историк, тæлмацгæнæг, эссеист, католикон сауджын, гуманист, филолог, эрудит, прозаик, католический епископ |
| Фыд | Бернардо Бембо[d] |
 Викикъæбицы медиа | |
Пьетро Бембо (итал. Pietro Bembo; райгуырдис 1470-æм азы 20 майы, Венецийы — амардис 1547-æм азы 18 январы, Ромы) уыдис италиаг гуманист, кардинал æмæ ахуыргонд.
Цардафыст
[ивын | Бындур ивын]Пьетро Бембо райгуырдис Венецийы кадджын патрицион бинонты ’хсæн. Йæ фыццаг ахуыргæнæг уыдис йæ фыд Бернардо Бембо. Бернардо уыдис гуманистон традицитыл хæст адæймаг, йæ рæстæджы ахста бæрзонд бынæттæ Венецийы республикæйы.
1478-æм азæй Бембойы бинонтæ цардысты Флоренцийы. Пьетрæйæн æвзæгтæ ахуыр кæныны хъуыддаджы тынг æнтыстис, уый тагъд сахуыр кодта тосканæйаг диалект, фæстæдæр латинаг æмæ бердзенаг æвзæгтæ. Пьетро райста динон цытном, йæхи снывонд кодта зонадæн æмæ цардис Феррарæ, Урбино æмæ, Альд Мануцийы ахуыргæндты академийы зындгонд уæнг кæм ссис, уыцы Ромы. 1513-æм азы Бембо ссис папæ Лев X-æмы нымæрдар, фæстæдæр, цалынмæ папæйы бынаты фæд-фæдыл уыдысты Адриан VI æмæ Клемент VII, уæдмæ Пьетро раздæхтис, йæ уарзон сылгоймаг Морозинæ кæм цардис, уыцы сахар Падуямæ. Морозинæ (амардис 1535 азы) ныййардта йын æртæ сывæллоны. Зындгонд ма у Пьетро æмæ Лукреция Борджиайы кæрæдзимæ фыстæджытæ. Куыд æнхъæлынц историктæ, афтæмæй ацы сылгоймагимæ дæр йын уыдис уарзыны бастдзинад.
1529-æм азы Пьетро Бембо ссис Венецийы республикæйы историограф, 1530-æм азы та æрлæууыдис Сыгъдæг Марчы библиотекæйы сæргъы. 1539-æм азы Бембойæн рардæуыд кардиналы титул, 1541-æм азы — епископад Губбио. Йæ бирæвæрсыг ахуырдзинады фæрцы Пьетро Бембо дæргъвæтин рæстæджы дæргъы уыдис папæйы бынатмæ кандидат.
Сфæлдыстадон бынтæ
[ивын | Бындур ивын]Бембойы стыр литературон бынты ’хсæн зынгæдæр бынат ахсынц «Азолойæгтæ» (уырыссагмæ тæлмацгонд сты куыд «Азоланские беседы»). Ацы уацмыс арæзт у прозæ æмæ æмдзæвгæтæй фыст диалогтæй италиаг æвзагыл. Фыццаг хатт мыхуыргонд æрцыдис 1505-æм азы, фæлæ фæлæ фыссæг сыл куыста дарддæры азты дæр. XVI æнусы чиныг мыхуыры рацыдис 20 хаттæй фылдæр, æмæ Европæйы æппæт культурон адæмы ’хсæн ссис тынг зындгонд. Йæ уацмысæй Бембо ссардта номдзыд Лукреция Борджиайы ном. Гæнæн ис, æмæ ацы сылгоймаг сразæнгард кодта фыссæджы «Азолойæгты» сфæлдисынмæ.
Бембо ма зындгонд у куыд италиаг æвзаджы фарстатæ иртасæг. «Прозæйæ фыст тæрхæттæ адæмон æвзаджы тыххæй» (уырыс. «Рассуждения в прозе о народном языке», 1525), зæгъгæ, йæ уыцы трактаты уый рахæцыдис тосканæйаг диалекты сæрыл. Фыссæджы хъуыдымæ гæсгæ уыцы ныхасыздæхт уыдис литературон италиаг æвзаджы бындур, æмæ сидтис ахуыргонд адæймæгтæм, цæмæй пайда кодтаиккой Петраркæ æмæ Боккаччойы æвзагæй.
Фиппаинæгтæ
[ивын | Бындур ивын]- ↑ Dizionario Biografico degli Italiani (итал.) — 1960.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation — Издательство Торонтского университа, 2003. — Т. 1.
- ↑ 3,0 3,1 Бембо Пьетро // Большая советская энциклопедия (уырыс.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.