Эсперанто

Эсперантойы фыццаг ахуыры чиныг мыхуырæй рацыд 1887-æм азы уырыссаг æвзагыл

Эсперанто (Esperanto) у пълангонд æвзаг.

Эсперанто равзæрдис XIX æнусы, æрымысыдис йæ Варшавæйы цæрæг цæстыты дохтыр Людвик Заменгоф. Пайда дзы кæнынц куыд нациты ’хсæн дзурыны фæрæз. Эсперанто тынг æнцон у ахуыр кæнынæн, уый тыххæй æмæ национ æвзæгтæй хъауджыдæр у адæймаджы æрымысгæ æвзаг. Хуымæтæг (ома æвзæгтæ ахуыр кæнынмæ зæрдæргъæвд чи нæу) адæймаджы бон у эсперантойыл сдзурын 3–6 мæйы фæстæ.

Эсперанто рапарахат иc фыццаг чиныгæй, кæцы мыхуыры рацыдис уырыссаг æвзагыл Варшавæйы 1887-æм азы. Ныртæккæ зæххы къорийы эсперантойыл дзурынц 120 бæстæйы — дзурджытæ æдæппæт сты цалдæр милуаны.

Стыр ахъаз кæмæн уаид эсперанто базонын:

бынæттон æзвзæгтæ чи нæ зоны, ахæм дардбæлцæттæн;
эсперанто-фысымты хызæй (Pasporta Servo) пайда чи кæны, уыцы бæлцæттæн;
алыхуызон цымыдисаг митыл чи архайы, аххæм адæмæн (радиоуарзджытæ, филателисттæ æмæ иннæтæ);
фæсарæйнаг специалисттимæ профессион бастдзинæдтæ кæй хъæуынц, уыдонæн;
интернационалон форумты (уыимæ интернеты дæр) бацархайын кæй фæнды, уыдонæн.

Эсперанто у нейтралон, æндæр æвзæгты бартæ нæ халы. Æцæгæлон национ æвзаг зын сахуыр кæнын зын у, эсперанто та нæ. Кæй зæгъын æй хъæуы, дунейы адæмтæм эсперантойы раз æмхуызон уавæртæ ис.

Фыссынад[ивын | Бындур ивын]

Эсперантойы алфавиты ис 28 дамгъæйы:

a b c ĉ d e f g ĝ h ĥ i j ĵ k l m n o p r s ŝ t u ŭ v z

Алы дамгъæ каст у, Æхсæнадæмон фонетикон алфавит куыд амоны, мæнæ ацы дамгъæты йеддæмæ:

Фыссынц	c	ĉ	ĝ	ĥ	ĵ	ŝ	ŭ
Кæсынц	[ts]	[tʃ]	[dʒ]	[x]	[ʒ]	[ʃ]	[u̯]

Цалдæр фразæйы эсперантойыл[ивын | Бындур ивын]

Ирон æвзаг	Эсперанто	IPA
Салам	Saluton	[sa.ˈlu.ton]
О	Jes	[ˈjes]
Нæ	Ne	[ˈne]
(Дæ/Уæ) райсом хорз	Bonan matenon	[ˈbo.nan ma.ˈte.non]
(Дæ/Уæ) изæр хорз	Bonan vesperon	[ˈbo.nan ves.ˈpe.ron]
Фенынмæ	Ĝis revido	[dʒis re.ˈvi.do]
Дæ ном цы хуыйны?	Kiel vi nomiĝas?	[ˈki.el vi no.ˈmi.dʒas]
Мæ ном у ...	Mi nomiĝas ...	[mi no.ˈmi.dʒas]
Куыд у?	Kiel vi fartas?	[ˈki.el vi ˈfar.tas]
Эсперантойыл дзурыс?	Ĉu vi parolas Esperanton?	[ˈtʃu vi pa.ˈro.las es.pe.ˈran.ton]
Не ’мбарын дæ	Mi ne komprenas vin	[mi ˈne kom.ˈpre.nas vin]
Хорз	Bone	[ˈbo.ne]
Æцæг	Ĝuste	[ˈdʒus.te]
Бузныг	Dankon	[ˈdan.kon]
Дæ хорзæхæй	Bonvolu	[bon.ˈvo.lu]
Æнæниз у!	Sanon!	[ˈsa.non]
Æз уарзын дæу	Mi amas vin	[mi ˈa.mas vin]
Ай цы у?	Kio estas tio?	[ˈki.o ˈes.tas ˈti.o]
Уый куыдз у.	Tio estas hundo	[ˈti.o ˈes.tas ˈhun.do]