Иран: различия между версиями

Æрвитæнтæ ивын
Сæрибар энциклопеди Википедийы æрмæг.
Интерактивная навигация по истории
← Зæронддæр ивдФæстæдæр ивд →
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
Addbot (ныхас | бавæрд)
3191 правки
ч Бот схафта 206 æвзагы æрвитæны, кæцытæ Викирардты нырид сты ацы фарсы: d:q794
Нет описания правки
Рæнхъ 1: Рæнхъ 1:
{{coord|display=title|32|29|46|N|54|17|42|E|type:country_region:IR}}
{{coord|display=title|32|29|46|N|54|17|42|E|type:country_region:IR}}
⚫
{{Æндæр нысаниуæг|Иран у [[Цæгат Ирыстон]]ы хъæу дæр. Кæс сæрмагонд статья: '''[[Иран (хъæу)]]'''.}}
{{Паддзахад
{{Паддзахад
|Ирон ном=Пысылмон Республикæ Иран
|Ирон ном = Пысылмон Республикæ Иран
|Оригиналон ном=<span style="line-height:1.33em;"><big>جمهوری اسلامی ايران </big><br /><small>''(Джомхури́йе Ислами́йе Ира́н)''</small></span>
|Оригиналон ном = <span style= "line-height:1.33em;"><big>جمهوری اسلامی ايران </big><br /><small>''(Джомхури́йе Ислами́йе Ира́н)''</small></span>
|Тырыса=Flag of Iran.svg
|Тырыса = Flag of Iran.svg
|Герб=Coat of arms of Iran.svg
|Герб = Coat of arms of Iran.svg
|Девиз=Хæдбардзинад, Сæрибар, Пысылмон республикæ
|Девиз = Хæдбардзинад, Сæрибар, Пысылмон республикæ
|Гимны ном=[[Ираны гимн|<big>سرود ملی اﻳﺭﺍﻥ»</big><br />«''Сору́де мелли́йе Ира́н'']]
|Гимны ном = [[Ираны гимн|<big>سرود ملی اﻳﺭﺍﻥ»</big><br />«''Сору́де мелли́йе Ира́н'']]
|Картæ=Iran in its region.svg
|Картæ = Iran in its region.svg
|Æвзаг=[[Персайнаг æвзаг|персайнаг]]
|Æвзаг = [[Персайнаг æвзаг|персайнаг]]
|Фæзынд=[[1979]] азы [[1 апрелы]] <br />([[Пысылмон революци]])
|Фæзынд = [[1979]] азы [[1 апрелы]] <br />([[Пысылмон революци]])
|Сæйраг сахар=[[Тæхран]]
|Сæйраг сахар = [[Тæхран]]
|Стырдæр сахартæ=[[Тæхран]], [[Мешхед]], [[Кередж]], [[Тебриз]], [[Шираз]], [[Исфахан]], [[Ахваз]]
|Стырдæр сахартæ = [[Тæхран]], [[Мешхед]], [[Кередж]], [[Тебриз]], [[Шираз]], [[Исфахан]], [[Ахваз]]
|Хицауиуæджы хуыз = [[Пысылмон республикæ]]
|Хицауиуæджы хуыз = [[Пысылмон республикæ]]
|Хицæутты титултæ=[[Ираны рахбар|Рахбар]]<br />[[Ираны президент|Президент]]
|Хицæутты титултæ = [[Ираны рахбар|Рахбар]]<br />[[Ираны президент|Президент]]
|Хицæуттæ=[[Хаменеи, Сейед Али Хосейни|Сейед Али Хосейни Хаменеи]]<br />[[Махмуд Ахмадинежад]]
|Хицæуттæ = [[Хаменеи, Сейед Али Хосейни|Сейед Али Хосейни Хаменеи]]<br />[[Ахмадинежад, Махмуд|Махмуд Ахмадинежад]]
|Паддзахадон дин = [[Пысылмон дин]]
|Паддзахадон дин = [[Пысылмон дин]]
|Фæзуат=1 648 000
|Фæзуат = 1 648 000
|Доны процент=0,7
|Доны процент = 0,7
|Цæрджытæ=70 472 846
|Цæрджытæ = 70 472 846
|Сфысты аз=2006
|Сфысты аз = 2006
|Æнгомдзинад=42
|Æнгомдзинад = 42
|ÆМП=610 400 млн.
|ÆМП = 610 400 млн.
|ÆМП хынцыны аз=2005
|ÆМП хынцыны аз = 2005
|Бынат ÆМП-мæ гæсгæ=19
|Бынат ÆМП-мæ гæсгæ = 19
|ÆМП иу адæймагмæ=8 900
|ÆМП иу адæймагмæ = 8 900
|Валютæ=[[Риял]] (IRR)
|Валютæ = [[Риял]] (IRR)
|Домен=[[.ir]]
|Домен = [[.ir]]
|Телефонон код=98
|Телефонон код = 98
|Сахатон таг= +3:30
|Сахатон таг = +3:30
}}
}}
⚫
{{Æндæр нысаниуæг|Иран у [[Цæгат Ирыстон]]ы хъæу дæр. Кæс сæрмагонд статья: '''[[Иран (хъæу)]]'''.}}

'''Иран''' ({{lang-fa|ايران}}) — '''Ираны Пысылмон Республикæ''' — у [[Ази]]йы паддзахад. Ираны цæрджытæй сæ бæстæ рагæй хуыдтой Иран, фæлæ [[1935-æм аз]]ы онг официалон æгъдауæй уый хуынди '''Перс'''. Бæстæйы ном баивта [[сах]] [[Реза Пехлеви]].
'''Иран''' ({{lang-fa|ايران}}) — '''Ираны Пысылмон Республикæ''' — у [[Ази]]йы паддзахад. Ираны цæрджытæй сæ бæстæ рагæй хуыдтой Иран, фæлæ [[1935-æм аз]]ы онг официалон æгъдауæй уый хуынди '''Перс'''. Бæстæйы ном баивта [[сах]] [[Реза Пехлеви]].


Фæлтæр 21:32, 28 майы 2013

Æндæр нысаниуæг Иран у Цæгат Ирыстоны хъæу дæр. Кæс сæрмагонд статья: Иран (хъæу).
Пысылмон Республикæ Иран
جمهوری اسلامی ايران
(Джомхури́йе Ислами́йе Ира́н)
Тырыса Герб
Тырыса Герб
Девиз: «Хæдбардзинад, Сæрибар, Пысылмон республикæ»
Гимн: «سرود ملی اﻳﺭﺍﻥ»
«Сору́де мелли́йе Ира́н»
Фæзынд 1979 азы 1 апрелы
(Пысылмон революци)
Æвзаг персайнаг
Сæйраг сахар Тæхран
Стырдæр сахартæ Тæхран, Мешхед, Кередж, Тебриз, Шираз, Исфахан, Ахваз
Хицауиуæджы хуыз Пысылмон республикæ
Рахбар
Президент 		Сейед Али Хосейни Хаменеи
Махмуд Ахмадинежад
Паддзахадон дин Пысылмон дин
Фæзуат 1 648 000 км²
Доны процент 0,7
Цæрджытæ
• Бахыгъд (2006)
• Æнгомад
70 472 846 ад.
{{{Æнгомад}}} ад./км²
ÆМП
• Æдæппæт (2005)
• Иу адæймагмæ 		дунейы 19-æм
610 400 млн. $
8 900 $
Валютæ Риял (IRR)
Интернет-домен .ir
Телефонон код +98
Сахатон таг +3:30

Иран (перс. ايران) — Ираны Пысылмон Республикæ — у Азийы паддзахад. Ираны цæрджытæй сæ бæстæ рагæй хуыдтой Иран, фæлæ 1935-æм азы онг официалон æгъдауæй уый хуынди Перс. Бæстæйы ном баивта сах Реза Пехлеви.

Цæрынц дзы 66 милуан адæймаджы бæрц.

Ираны сæйраг сахар у Тæхран.

Ираны административон дих

Сæйраг уац: Ираны административон дих

Иран административон æгъдауæй дихгонд цæуы провинцитыл — остантыл. Алы провинцийы сæргъы ис инæлар-губернатор.

Остантæ сты административон-территориалон дихы уæлдæр æмвæзады иуæгтæ. Уыдонæй дæлдæр æмвæзадыл сты шахрестантæ (æдæппæтæй 324 шахрестаны). Шахрестантæ та дихгонд цæуынц районтыл (бахш) — æдæппæтæй 740 бахшы.

Ираны герб 1938 азы купюрæйы
Рагон Иран. Фыццаг паддзахад — Элам (сырх нывы у) æмæ сыхаг ад мтæ — перстæ, парфянтæ, мидийæгтæ, касситтæ; æмæ Вавилони æмæ Ассири
Исмаил I
Ираны салдаттæ
Файл:Grand Ayatollah Ali Khamenei,.jpg
Рахбар Аятолла Сейед Али Хаменеи
Ираны президент Махмуд Ахмадинежад
Цæгат-скæсæйнаг Эльбурс
Цæгат-скæсæйнаг Эльбурс
Ираны демографикон къæдзхахх

Ираны истори

XX æнус

Дыккаг дунеон хæст

Дыккаг дунеон хæстмæ Иран бацыд куыд Германы цæдисон, фæлæ 1941-æм азы (25 авгуыстæй 17 сентябрмæ) Советон Цæдис æмæ Стыр Британи сæххæст кодтой иумæйаг хæстон операци (Ирайнаг операци), æнæхъæн бæстæ байстой æмæ уæдæй хæсты кæронмæ Иран антигитлерон коалицийы уæнгыл нымад уыди.

Ираны бацæхсын тынг ахсджиаг уыди, нефты гуырæнтæ цæмæй Германы хай нæ фæуой, стæй Советон Цæдисмæ хæстон техникæ ласынæн фæндаг (хуссар коридор) цæмæй уа, уымæн. Ираны хуссайраг хай хъахъхъæдтой бритайнаг хæстонтæ, цæгатаг та — советонтæ. Операцийæн йæ советон æрдæг пълан кодта фæлтæрд хæстон офицер Фёдор Толбухин, фæстæдæр Советон Цæдисы æмæ Болгарийы хъæбатыры ном кæмæн радтой, уый.

Иранмæ бабырсæг хæстонтæ аиуварс кодтой Ираны сах Реза Пехлеви. Фæлæ 1942-æм азы йæ бынатмæ сбадын кодтой йæ фырт Мохаммеды.

1943-æм азы 28 ноябрæй 1 декабрмæ Тæхраны уыди «Стыр Æртæ»-йы фыццаг конференци. Уымæ æрбацыдысты Ф. Д. Рузвельт, У. Черчилль æмæ Иосиф Сталин. Дыккаг дунеон хæсты рæстæг дыууæ ахæм конференцийы ма уыди — Ялтæ æмæ Потсдамы. Тæхраны конференцийы сæйрагдæр фарста уыди Ныгуылæн Европæйы фронт саразын. Уый йеддæмæ ныхас цыди Иранæн хæдбардзинад раттыныл(«Ираны тыххæй деклараци»[1]).

Хæсты дæргъы Советон Цæдисæй оккупацигонд территорийыл уыдысты дыууæ æнæбанымад паддзахады: Хуссар Азербайджан æмæ курдаг Мехабады Республикæ. Кæд ирайнаг æфсад тæссаг нал уыди, уæддæр Советон Цæдис йе ’фсад Ираны цæгаты дардта 1946-æм азы онг, Турк уыцырдæм нæ уадзыны охыл.

Дин

Ирайнæгты фылдæр хай сты пысылмæттæ. Цæрджыты 89% сты шииттæ. Иран, Ирак æмæ Бахрейнимæ иумæ сты æртæ ахæм паддзахады, сæ цæрджыты фылдæр хай шииттæ кæм сты. Ираны ис, шииттæн табуйаг чи сты, ахæм дыууæ сахары: Мешхед (уым æрбынат кодта Имам Резайы мавзолей) æмæ Кум. Кум у пысылмон дины ахсджиагдæр артдзæстытæй иу. Уым ис бирæ пысылмон семинартæ æмæ университеттæ.

Суннитæгтæ сты цæрджыты 9%. Иннæ 2% сты: бахайтæ, мандейтæ, индустæ, езидтæ, зороастриæгтæ, уирæгтæ (иудейтæ) æмæ чырыстæттæ. А фæстаг æртæ дины нымад æрцыдысты официалон æгъдауæй æмæ сты хъахъхъæд конституцийæ. Ацы динты минæвæртæн Меджлисы резервгонд сты бынæттæ, кæд æмæ суннитæгтæн ахæм бартæ нæй. Уыимæ бахайтæ Ираны цæуынц æлхъывд.

Иран æмæ Уæрæсейы ’хсæн ахастытæ

Уæрæсе у Ираны æвдæм ахсджиагдæр экономикон партнёр (2005-æм азы бæрæггæнæнтæм гæсгæ). Уыцы аз товарты зилдух иу миллиард долларыл фæуæлдæр и.

Уæрæсейы æххуысæй Ираны арæзт æрцæуы атомон электростанцæ сахар Бушеры цур. Уый йеддæмæ Уæрæсе Иранмæ хæстон техникæ уæй кæны: хæдтæхджытæ Су-27, МиГ-29, Ил-76.

Ираны президент Махмуд Ахмадинежад фæцырд кодта, йæ бæстæ Æмгуыстады Шанхайы Организацимæ куыд бацæуа, ууыл баныхас. Ираны къухы ныры онг бафтыд уыцы организацийы хъусдарæг бæстæйы статус райсын.

Æндæр статьятæ


къæртт Ацы уац Ираны тыххæй къæртт у, ома æрдæгцæттæ.
Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн.

Фиппаинæгтæ

  1. ↑ Уыцы декларацийы уырыссаг текст

Хуызæг:Link FA Хуызæг:Link FA

Ист æрцыд "https://os.wikipedia.org/w/index.php?title=Иран&oldid=443212"-æй