Туг исын: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено

Линейный

Фæлтæр 20:09, 22 мартъийы 2010

Туг исыны æгъдау (тугисын, тугист) — маст исыны æгъдау марды, цæфы, чызг аскъæфыны æмæ æндæр æфхæрды тыххæй. Ирон æхсæнады тугисын куыд коллективон хихъахъхъæныны хуыз æмæ мадзал, уыдис арæх æмбæлгæ цау.

Туг исыны æгъдау рагон Иры

Алы мыггаджы уæнгтæ дæр хъуамæ кæрæдзийæн æххуыс кодтаиккой, кæрæдзийы хъахъхъæдтаиккой, исчи-иу æндæр мыггæй искæй куы бафхæрдта, уæд-иу уыцы мыггаджы уæнгтæй алчи дæр уыцы хъуыддаг æнкъардта æмæ йæ зæрдæмæ хаста хи бафхæрды хуызæн. Ирон æгъдæутты æмбырдгонды (1836) фыстæуы:

Кæй амардæуы, уымæн йæ хæстæджытæй алкæуыл дæр æвæрд æрцæуы ахсджиаг хæс – марæгæй æмæ йæ хæстæджытæй æгъатырæй туг райсын. Уыцы хæс чи нæ сæххæст кæны, уымæ кæсы стыр худинаг, йæ бинонтæм æмæ ма суанг йæ мыггагмæ дæр — маст æмæ æфхæрд.

Особайы заман ирон лæгæн амарын æмæ амæлын синонимтæ уыдысты: абон искæйы маргæйæ, уый зыдта, йæхи дæр ын кæй амардзысты, райсом куы нæ уа, уæд иннæбон, кæнæ къуырийы фæстæ

(Хетæгкаты Къоста, «Особа»).

Нырма-иу марды нæма бавæрдтой, афтæ-иу марæгыл кæуын байдыдтой. Хъæубæстæ тæфæрфæс кæнынмæ цыдысты сæ дыууæтæм дæр: марды бинонтæм дæр æмæ марæджы хæдзармæ дæр. Иу марды фæстæ-иу дыууæты ’рдыгæй дæр æрцыдис бирæ мæрдтæ. Бирæ ирон мыггæгтæ-иу дæсгай азты дæргъы туджджынтæй баззадысты, æмæ афтæмæй сæфтысты уыцы мыггæгты хуыздæртæ. Туг исыны цаутæ фæкъаддæр кæнынмæ тырнгæйæ, ирон æхсæнад æнусты дæргъы сфæлдыста бирæ æгъдæуттæ туг исыны хъуыддагæн кæрон скæныны тыххæй. Арæхдæр дзы æмбæлдысты: марæджы мыггаг-иу туджы аргъ бафыста; марæджы мыггаг-иу марды мыггагæй йæхицæн лæппу скодта; марæджы мыггагæй-иу туджы аргъы хуызы моймæ лæвæрдтой чызг æфхæрд баййафæг мыггагмæ; кæй-иу амардтой, уый мад-иу марæгæй йæхицæн лæппу скодта æмæ афтæ дарддæр.

@@ Рæнхъ 1: / Рæнхъ 1: @@
-'''Туг исыны æгъдау''' (''тугисын'', ''тугист'') – маст исыны æгъдау марды, цæфы, чызг аскъæфыны æмæ æндæр æфхæрды тыххæй. Ирон æхсæнады тугисын куыд коллективон хихъахъхъæныны хуыз æмæ мадзал, уыдис арæх æмбæлгæ цау.
+'''Туг исыны æгъдау''' (''тугисын'', ''тугист'') — маст исыны æгъдау марды, цæфы, [[чызг аскъæфын]]ы æмæ æндæр æфхæрды тыххæй. Ирон æхсæнады тугисын куыд коллективон хихъахъхъæныны хуыз æмæ мадзал, уыдис арæх æмбæлгæ цау.
 == Туг исыны æгъдау рагон Иры ==
-Алы мыггаджы уæнгтæ дæр хъуамæ кæрæдзийæн æххуыс кодтаиккой, кæрæдзийы хъахъхъæдтаиккой, исчи-иу æндæр мыггæй искæй куы бафхæрдта, уæд-иу уыцы мыггаджы уæнгтæй алчи дæр уыцы хъуыддаг æнкъардта æмæ йæ зæрдæмæ хаста хи бафхæрды хуызæн. Ирон æгъдæутты æмбырдгонды (1836) фыстæуы:
+Алы мыггаджы уæнгтæ дæр хъуамæ кæрæдзийæн æххуыс кодтаиккой, кæрæдзийы хъахъхъæдтаиккой, исчи-иу æндæр мыггæй искæй куы бафхæрдта, уæд-иу уыцы мыггаджы уæнгтæй алчи дæр уыцы хъуыддаг æнкъардта æмæ йæ зæрдæмæ хаста хи бафхæрды хуызæн. Ирон æгъдæутты æмбырдгонды ([[1836]]) фыстæуы:
 {{цитатæ|
-Кæй амардæуы, уымæн йæ хæстæджытæй алкæуыл дæр æвæрд æрцæуы ахсджиаг хæс – марæгæй æмæ йæ хæстæджытæй æгъатырæй туг райсын. Уыцы хæс чи нæ сæххæст кæны, уымæ кæсы стыр худинаг, йæ бинонтæм æмæ ма суанг йæ мыггагмæ дæр — маст æмæ æфхæрд}}.
+Кæй амардæуы, уымæн йæ хæстæджытæй алкæуыл дæр æвæрд æрцæуы ахсджиаг хæс – марæгæй æмæ йæ хæстæджытæй æгъатырæй туг райсын. Уыцы хæс чи нæ сæххæст кæны, уымæ кæсы стыр худинаг, йæ бинонтæм æмæ ма суанг йæ мыггагмæ дæр — маст æмæ æфхæрд.}}
 {{цитатæ|
-«Особайы заман ирон лæгæн амарын æмæ амæлын синонимтæ уыдысты: абон искæйы маргæйæ, уый зыдта, йæхи дæр ын кæй амардзысты, райсом куы нæ уа, уæд иннæбон, кæнæ къуырийы фæстæ}} ([[Хетæгкаты Къоста]], «Особа»).
+Особайы заман ирон лæгæн амарын æмæ амæлын синонимтæ уыдысты: абон искæйы маргæйæ, уый зыдта, йæхи дæр ын кæй амардзысты, райсом куы нæ уа, уæд иннæбон, кæнæ къуырийы фæстæ}} ([[Хетæгкаты Къоста]], «Особа»).
-Нырма-иу марды нæма бавæрдтой, афтæ-иу марæгыл кæуын байдыдтой. Хъæубæстæ тæфæрфæс кæнынмæ цыдысты сæ дыууæтæм дæр: марды бинонтæм дæр æмæ марæджы хæдзармæ дæр. Иу марды фæстæ-иу дыууæты ‘рдыгæй дæр æрцыдис бирæ мæрдтæ. Бирæ ирон мыггæгтæ-иу дæсгай азты дæргъы туджджынтæй баззадысты, æмæ афтæмæй сæфтысты уыцы мыггæгты хуыздæртæ. Туг исыны цаутæ фæкъаддæр кæнынмæ тырнгæйæ, ирон æхсæнад æнусты дæргъы сфæлдыста бирæ æгъдæуттæ туг исыны хъуыддагæн кæрон скæныны тыххæй. Арæхдæр дзы æмбæлдысты: марæджы мыггаг-иу туджы аргъ бафыста; марæджы мыггаг-иу марды мыггагæй йæхицæн лæппу скодта; марæджы мыггагæй-иу туджы аргъы хуызы моймæ лæвæрдтой чызг æфхæрд баййафæг мыггагмæ; кæй-иу амардтой, уый мад-иу марæгæй йæхицæн лæппу скодта æмæ а.д.
+Нырма-иу марды нæма бавæрдтой, афтæ-иу марæгыл кæуын байдыдтой. Хъæубæстæ тæфæрфæс кæнынмæ цыдысты сæ дыууæтæм дæр: марды бинонтæм дæр æмæ марæджы хæдзармæ дæр. Иу марды фæстæ-иу дыууæты ’рдыгæй дæр æрцыдис бирæ мæрдтæ. Бирæ ирон мыггæгтæ-иу дæсгай азты дæргъы туджджынтæй баззадысты, æмæ афтæмæй сæфтысты уыцы мыггæгты хуыздæртæ. Туг исыны цаутæ фæкъаддæр кæнынмæ тырнгæйæ, ирон æхсæнад æнусты дæргъы сфæлдыста бирæ æгъдæуттæ туг исыны хъуыддагæн кæрон скæныны тыххæй. Арæхдæр дзы æмбæлдысты: марæджы мыггаг-иу туджы аргъ бафыста; марæджы мыггаг-иу марды мыггагæй йæхицæн лæппу скодта; марæджы мыггагæй-иу туджы аргъы хуызы моймæ лæвæрдтой чызг æфхæрд баййафæг мыггагмæ; кæй-иу амардтой, уый мад-иу марæгæй йæхицæн лæппу скодта æмæ афтæ дарддæр.
-[[Категори:Иры истори]]
+[[Категори:Ирон адæм]]
+[[Категори:Ирыстоны истори]]
+[[Категори:Этнографи]]
-[[cs:Vendeta]]
+[[de:Blutrache]]
-[[de:Fehde]]
+[[eo:Sanga venĝo]]
-[[en:Feud]]
+[[nl:Bloedwraak]]
-[[es:Enemistad]]
+[[nn:Blodhemn]]
+[[ru:Кровная месть]]
-[[eo:Vendetto]]
+[[sq:Gjakmarrja]]
-[[fr:Vendetta (justice privée)]]
+[[sr:Крвна освета]]
-[[it:Faida]]
-[[he:נקמת דם]]
+[[sv:Blodshämnd]]
-[[nl:Vete]]
-[[ja:フェーデ]]
-[[pl:Wendeta]]
-[[ro:Vendetta]]
-[[ru:Кровная_месть]]
-[[simple:Feud]]
-[[sk:Krvná pomsta]]
-[[sl:Fajda]]
-[[sv:Vendetta (blodshämnd)]]