Гецаты Афæхъо

Гецати Алихани фурт Афæхъо (1919—1993) æй «Дигори коми муггæгти равзурди» автор.

Биографи

Гецати Афæхъо райгурдæй Цæгат Иристони, Ирæфи райони, Мæхчески гъæуи 1919 анзи цæппорсей мæйи 15-аг бони. Æ фидæ репрессигонд æрцудæй, революцион къуæртти хæццæ баст ке адтæй, уои туххæй. 1906 анзи Алихани æрахæстонцæ паддзахи хецауади косгутæ æма æртæ анзи фæббадтæй ахæстдони.

Афæхъо каст фæцæй Фæснæли гъæууон скъолай авд къласи 1936 анзи, 1939 анзи Цæгат Иристони паддзахадон институти «рабфак», 1941 анзи Буйнакски æфсæддон-пехотон училище Дагъистани Автономон республики. Каст фæцæй цалдæр хатти 6 мæйон курситæ дæр.

Æфсади рæнгъити адтæй 1939-аг анзæй 1960-аг анзи уæнгæ. Устур Фидибæсти тугъди архайдта Нигулæн фронти 69-аг танкити полкки. Уоми уæззау цæф фæцæй. Уой фæсте æрвист æрцудæй Хонсар (кавказаг) фронти 18-аг æфсадмæ. Æхсгути ротæй командæ кодта. 1942-аг анзи бабæй нæуæгæй фæццæф æй æма госпитальмæ бахаудтæй. Паддзахади сæрбæлтау тохи æхе бæгъатæр тугъдонæй ке бавдиста, уой туххæй Гецати Афæхъойæн лæвæрд æрцудæй берæ хуæрзеугутæ: Фидибæсти Устур тугъди 1-аг къæпхæни орден, Сурх Стъалуй дууæ ордени æма аллихузон майдантæ.

Фæотугъд Афæхъо куста Ирæфи райони æфсæддон комиссариати сæргълæууæгæй. Уоми дæр, уæдта ’ма уой фæсте ци бунæтти куста, уонæнти дæр адæм Гецай-фурти базудтонцæ хуæрзæгъдау, фæллойнæуарзагæ æма рæстзæрдæ лæгæй. Фал, мæнмæ гæсгæ, Афæхъойæн е ’гас кустити сæйрагдæр, е ’гас куститæй уæлдæр бунати лæууй, — мæнæ еци киунугæ. Е байзайдзæнæй æ авторæн æносон циртдзæвæнæй, адæмæн ба фæстæмæ рагон дзаманмæ ракæсунмæ, фиддæлти цард, истори базонунмæ цирагъдари хузи.

Аци киунугæ аразгæй, Гецай-фурт пайда кодта наукон литературæй, периодикон мухури æрмæгутæй æма архивти лæвæрд æрмæгæй дæр: 1990-аг анзи Мæскуй уагъд Абайти Васой киунугæ, ирон адæми Нарти кадæнгити æмбурдгонди фиццаг том; Калоти Бариси киунугæ «Осетины» (М., 1971 анз); Цагъати Анастасии киунугæ «Топонимия Северной Осетии (дууæ хаййи дæр; Орджоникидзе 1971, 1975); Гутнати Феликси киунугæ «Генеалогические предания осетин как исторический источник» (Орджоникидзе, 1989); Берозти Бариси киунугæ «Переселение осетин с гор на плоскость» (Орджоникидзе, 1980); Е.Г Пчелинай къохфинститæ «Предания о фамилиях-потомках Ос-Багатара» (ОРФ СОИГСИ, ф.6, оп.1, д.21); журналтæ «Ирæф», «Мах дуг», газеттæ «Рæстдзинад», «Ирæф» (Ирæфи райони газет), «Северная Осетия», Цæгат Иристони Сæйраг архиви финститæ: 1886, 1899 æма 1913-аг æнзти конд æрфинстити «Бийнонти номхигъдтæ» («Посемейные списки») æма æндæртæ.

Литературæ

• Гецати Афæхъо. Дигори коми муггæгти равзурд. — Дзæуæгигъæу: Ир, 2019.