Достоевский, Фёдор Михаилы фырт

Фёдор Михайлович Достоевский
уырыс. Фёдор Михайлович Достоевский
Гуырæн ном	Фёдор Михайлович Достоевский
Райгуырды датæ	30 октябры (11 ноябры) 1821[…]
Райгуырæны бынат	Мæскуы, Уæрæсейы импери
Мæлæты бон	28 январы (9 февралы) 1881[…] (59 азы)
Мæлæты бынат	Бетъырбух, Бетъырбухы губернæ[d], Уæрæсейы импери[…]
Æмбæстонад (дæлхицауад)	Уæрæсейы импери
Ахуырад	Военный инженерно-технический университет[d] Николаевское инженерное училище[d]
Архайды хуыз	прозаик
Сфæлдыстады азтæ	1844—1880
Здæхт	реализм
Уацмысты æвзаг	уырыссаг
Автограф
fedordostoevsky.ru​(уырыс.)
Викикъæбицы медиа

Достоевский Михаилы фырт Фёдор (уырыс. Фёдор Михайлович Достоевский; райгуырдис 1821 азы 30 октябры (11 ноябры) Мæскуыйы — амардис 1881 азы 28 январы (9 февралы) Бетъырбухы) у зындгонд уырыссаг фыссæг æмæ хъуыдыгæнæг.

Йæ фыд Андрейы фырт Михаил уыд дохтыр æмæ куыста рынчындоны мæгуыртæн. Йæ мад Фёдоры чызг Мария (йæ чызгон мыггаг Нечаева) уыд сæудæджерты мыггагæй. Фёдор уыд авд сабитæй дыккаг сывæллон.

Иу æнхъæлцмæ гæсгæ Фёдоры фыды къабæзты зæхмулк уыд Белоруссийы. Уыцы зæхмулк 1506-æм азы кæфты мæйы æхсæзæм боны, фыдыбæстæйы раз сгуыхтдзинæдты тыххæй, æлдарæй райста бардарын Ртищев Иваны фырт Данилæ. Уæдæй фæстæмæ Ртищев æмæ йæ бындартæ хуындысты куыд Достоевский бинонтæ.

Фёдорыл фынддæс азы куы сыххæст, уæд йæ мад тарнизæй амард æмæ фыд арвыста йæ дыууæ хистæр фырты Фёдоры æмæ Михаилы (кæцы фæстæдæр фыссæг сси) Костомаровы пансионатмæ Бетъырбухмæ. 1837-æм аз сси фыссæгæн ахъаззаг датæ. Уый уыд йæ мады мæлæты аз, Пушкины (кæй сфæлдыстадимæ уый уыд зонгæ йæ сывæллоны бонтæй) мæлæты аз, уый æддейы 1837-æм азы Фёдор ралыгъд Бетъырбухмæ. 1839-æм азы фыссæгæн фехъусын кодтой йæ фыды амарды тыххæй: хъазайраг зæхкусджытæ Михаилы амардтой.

Достоевский æфсæддон службæйæ ауагъды иу аз агъоммæ фыццаг хатт ратæлмац кодта æмæ мыхуыры рауагъта Бальзакы «Евгения Гранде» (1843). Афæдз фæстæдæр рацыд йæ фыццаг уацмыс «Мæгуыр адæм», æмæ уайтагъд Фёдор сси разагъд фыссæг. Виссарион Белинский стыр аргъ скодта ацы уацмысæн. Фæлæ иннæ чиныг «Цæрмыстыгъд» сымбæлд нембарыныл.

«Урс æхсæвты» мыхуыры рауагъды фæстæ Достоевскийы æрцахстой, уымæн æмæ уыд «Петрашевскийы хъуыддагимæ» баст. Тæрхон ын рахастой мæлæтæй æфхæрд цыппурсы мæйы дыууын дыккæгæм бон Семёновский плацыл. Фæлæ фæстаг уысмы зылынгæндтæн фехъусын кодтой, сæ фыдракæнд сын хицауад кæй ныббарста, уый.